Ze kijkt sceptisch, alsof ze het niet aandurft iets goeds te verwachten van de fotograaf, of van de toekomst: haar rechteroog draait enkele graden weg, waardoor het nog donkerder wordt; de oogleden zijn een klein beetje geloken en suggereren achterdochtige concentratie; bovenal is er die enkele millimeters vooruitgeschoven onderkaak, die haar gelaatsuitdrukking iets manifests geeft, verongelijkt maakt, misschien, en alleszins vastberaden. Wat het ook is dat ze uitstraalt, ze zal er niet meteen op terugkomen. Verraadt haar pose, zoals Walter Benjamin het schreef in zijn Kleine geschiedenis van de fotografie, ???de onmacht van deze generatie tegenover de technische vooruitgang???? Of gaat het eerder dan onmacht gewoon om alledaags ongeloof, een wat hautaine houding die aangeeft dat al dat fotograferen en portretteren eigenlijk nergens voor nodig is?

        Als oorwarmers is haar zwarte haar, twee dik aangezette toefjes, over de oren gelegd; een dunne, zilverig glanzende speld versterkt die indruk nog, alsof het om een diadeem gaat die haar hele achterhoofd omkranst. Bijna wordt ze buitenaards: een gezante die zich zo beschermd mogelijk op vreemd terrein begeeft. Ze is niet zwaar, maar wel stevig: brede schouders, een weinig subtiele romp met daarop een allesbehalve ranke hals die haar altijd een klein beetje voorover doet neigen. Is dat het meest bepalende: haar silhouet, het kenmerk van haar portret, dat ons nu aannames doet maken over wie, wat en hoe deze vrouw zou kunnen zijn ??? of althans: geweest is?

        Geen makkelijk mens en even reactief ??? misschien ??? als het tussen vierkanten en ruiten twijfelende patroon op haar gilet, waar geen oog rust op kan vinden en waar meer geavanceerde beeldtechnieken zich in zouden verslikken, met moir??-effecten tot gevolg? Ik moet waarschuwen voor overinterpretatie van een beeld: nog op late leeftijd, aan het einde van de twintigste eeuw, werd zij gefotografeerd met diezelfde vooruitgeschoven, lichte misnoegdheid op haar gezicht, bijvoorbeeld op het moment dat de kaarsjes op haar 81e verjaardagstaart werden ontstoken. Een gezicht (een portret): spiegel van een karakter, van een ziel zelfs? Het is een aanname die niet te vermijden valt: door een combinatie van enkele gelaatstrekken word je ervaren en bestempeld voor het leven. Het gezicht en het lichaam worden als een tekst gelezen, en wie weet welke betekenissen er door wie zijn in- en opgelegd.

Het vervolg van deze tekst lees je in de papieren versie van DW B 2015 2.