Op deze pagina's is het archief van DW B terug te vinden. Voor de actuele website ga naar: http://www.dwb.be

Tijdschriften 2010 3: Parmentier; nY

Verschenen in: Mijn Amerika
Auteur: Sven Vitse


Parmentier ??? ???Documentaire po??zie???
2010, nummer 1 ??? www.literairtijdschriftparmentier.nl


Met het dossier ???Documentaire po??zie??? toont Parmentier zich opnieuw ??? na het aan language poetry gewijde dossier uit 2008 ??? als wegbereider voor de hedendaagse Amerikaanse po??zie-experimenten. Arnoud van Adrichem, Frank Keizer en Samuel Vriezen presenteren dichters die zich richten op de politieke en sociaaleconomische werkelijkheid ??n op de manier waarop diverse media deze werkelijkheid representeren. Met dit dossier kiezen de samenstellers bovendien stelling in het debat over literair engagement. De documentaire po??zie die zij verdedigen, tracht aan de valkuilen van een schijnbaar onproblematische mimesis te ontsnappen door haar verhouding tot de media te thematiseren. Ze ???neemt de journalistieke representaties nooit klakkeloos over, maar onderzoekt ze, transformeert ze, bekritiseert onze omgang ermee of vult ze aan???.
       Veel van de hier besproken technieken en po??ticale opvattingen doen erg denken aan het politiek gemotiveerde montageproza uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Zo typeert Frank Keizer de gedichten van Mark Nowak als ???assemblages van een veelvoud van andere teksten??? die zich precies door hun montagekarakter ???stevig in de materi??le wereld [plaatsen]???. Samuel Vriezen pleit in een stevig gedocumenteerd betoog voor ???experimenteel realisme???: literatuur die de taal zelf als een brok werkelijkheid presenteert en tezelfdertijd toont dat de werkelijkheid altijd ontsnapt aan talige representatie (wat hij het werkelijkheidstekort noemt). Ook de po??tica van Viktor Sjklovski lijkt nog springlevend te zijn, want met haar ???buitengewone taal??? maakt Leslie Scalapino ???een ander zien??? mogelijk, een waarneming die beter afgestemd is op de werkelijkheid dan ???de journalistieke representaties???.
       De vertaalde teksten voldoen in hun grilligheid en verbrokkelde zelfreflectie alvast aan de gewekte verwachtingen. De fragmenten uit ???Kapitalisatie??? van Mark Nowak staan als opwarmertje vooraan in het nummer. Passages uit drie verschillende teksten wisselen elkaar af, typografisch netjes onderscheiden. Zoals de titel aangeeft, gaan alle teksten over kapitaal: zowel over hoofdletters als over het neoliberale beleid van Ronald Reagan.
       In het korte proza van Barrett Watten, ???Slechte geschiedenis???, leidt de montagetechniek tot veel minder transparante resultaten. De datum genoemd in fragment XVI, ???19 april 1993???, lijkt te verwijzen naar de bestorming van de Branch Davidian Ranch in Waco, Texas, maar een verslag van de feiten biedt de tekst niet. Hoewel elke zin uit een andere tekst lijkt te komen, ontstaat een onmiskenbaar motievencluster georganiseerd rond het (ouderlijke) huis, onroerend goed, de wand tussen binnen en buiten, het raam, brand, as, rook. Ondertussen reflecteert het gedicht op taal, po??zie en media. ???Ik wijs die media-informatie af???, klinkt het zelfzeker, en toch lijkt de werkelijkheid zich vooral aan te dienen als ???een moment op tv???. De dichter is er zich van bewust ???dingen onvermijdelijk weer te geven in een zekere vertekening???; zijn gedicht expliciteert die vertekening door haar uit te vergroten en teksten te schrijven die dartelen met ???de focus van de gedachten van het publiek???. Veeleisende maar allerminst arbitraire montages.
       Leslie Scalapino???s ???Het voorwerk, dode zielen??? is explicieter referentieel maar niet minder ontregelend dan de fragmenten van Watten. Het gedicht thematiseert de eerste Golfoorlog en de rol van het Amerikaanse bedrijf Bechtel daarin. ???Daarom vond de oorlog plaats. Bechtel gaat met het koninklijk huis van Koeweit naar bed.??? Andere passages wijzen op de verstrengeling van politiek, economie en media. Een motief in het gedicht is de confrontatie van ???zuigelingen??? die sterven aan oorlog en ziekte met een ???herverkiezingscampagne??? waarin geschreeuwd wordt ???dat kinderen moeten worden geboren???. Ook deze tekst staat bol van mediakritiek en zelfreflectie. Aangezien de media de werkelijkheid onzichtbaar maken, moet men ???zijn zien [???] veranderen om realistisch te zijn???. Niet dat deze dichter enige illusies koestert over een niet door ficties bemiddelde representatie: ???Niks komt nog buiten het fictionaliseren te vallen.???
       Dit dossier heeft uiteraard nog heel wat meer te bieden. Philip Metres presenteert capita selecta uit honderd jaar documentaire po??zie in een handig overzichtsartikel. Bart de Block vertaalt werk van Juliana Spahr, waarin het verlangen naar contact en ontmoetingen enig weerwerk biedt tegen een wereld van oorlogsgeweld en vervreemding. Voorts teksten van Ron Silliman, Elisabeth Tonnard, en (buiten het dossier) van Marc Kregting en Hans Groenewegen. Een nummer om in huis te halen en te bewaren, met knap primair materiaal, goed vertaald en helder toegelicht.


nY ??? ???Radicale po??tica???s???
2010, nummer 5 ??? www.ny-web.be


De onvrede met de wereld is groot in de voorhoede van het letterland ??? hoe zou het ook anders kunnen? Matthijs de Ridder stelde voor het vijfde nummer van nY een dossier samen over ???radicale po??tica???s???, waarmee wel degelijk politiek
radicale po??tica???s worden bedoeld: het gaat om ???de wil de wereld te veranderen door en in de kunst???. Dat klinkt iets meer gedecideerd dan de po??tica van de documentaire po??zie in
Parmentier, die toch vooral inzet op de verhouding tussen literatuur en werkelijkheid en op mediakritiek in de brede zin van het woord (problematiseren van bemiddeling en representatie). Die inschatting is echter geheel voor mijn rekening, want op de aard van de radicaliteit en op eventuele gemeenschappelijke kenmerken van de gepresenteerde po??tica???s en praktijken wordt niet echt ingegaan.
       De bijdragen in dit dossier zijn behoorlijk ongelijksoortig maar zonder uitzondering interessant. Matthijs de Ridder laat de lezer delen in zijn bijzondere belangstelling voor de jazz, en meer bepaald voor de vervlechting van de vernieuwende jazz met de zwarte burgerrechtenbeweging in de jaren zestig van de vorige eeuw. Amiri Baraka heeft mij ooit aardig doen schrikken met zijn ???Black dada nihilismus???, op muziek van het New York Art Quartet, met omineuze regels als ???rape the white girls / rape their fathers??? ??? wel, blijkbaar was dat precies de bedoeling. De Ridder focust in zijn zwierig geschreven stuk op Dizzy Gillespies ???Dizzy for President???-campagne uit 1963 en op de politisering van de jazz halverwege de jaren 1960. De cruciale wending, volgens De Ridder, bestaat erin dat jazz ??? en politiek-muzikale performances als Dizzy Gillespies presidenti??le campagne ??? ophielden onschuldig tijdverdrijf te zijn. ???Wrok en vastberadenheid namen het over van bravoure en luim.??? Voor auteur Amiri Baraka en saxofonist Archie Shepp diende de zwarte cultuur niet langer ter lering en vermaak: het doel was ???het ontwrichten van de fascistische Amerikaanse maatschappij???.
       Van een heel andere orde is Geert Buelens??? bijdrage over de evolutie in het proza van Dave Eggers. Andere tijd, andere kunsttak, maar ook hier is de inzet een po??ticale wending. Die komt kortweg hierop neer: Eggers is in de periode tussen zijn romandebuut en zijn recente Zeitoun (2009) het ???postmoderne overbewustzijn??? ontgroeid. Typisch postmodern is dan de bijna dwangmatige problematisering van de representatie, of van wat Samuel Vriezen in Parmentier het ???werkelijkheidstekort??? noemde. nY had gemakkelijk een volledige aflevering (of jaargang) kunnen wijden aan deze kwestie ??? het weglaten van de ???aanhalingstekens??? rond ???werkelijkheid??? ??? want de implicaties van deze ontwikkeling zijn vooralsnog moeilijk te overzien. Mijn verlangen om dit theoretisch en ideologisch uitgeklaard te zien verraadt wellicht een overspannen bewustzijn van de een of andere aard, en toch lijkt het me van groot belang om inzicht te verwerven in deze dialectische beweging. Een verlangen dat mij ongetwijfeld afleidt van datgene waar het Eggers in zijn literaire non-fictie om te doen is.
       De ontdekking van dit nummer ??? voor mij althans ??? is Tiqqun, een Frans tijdschrift en revolutionair ???comit?? invisible??? dat een prikkelend radicale po??tica van de opstand en de desertie uitdraagt. Joost de Bloois licht de opvattingen van Tiqqun toe en presenteert een vertaald fragment getiteld ???Hoe te doen???? (2001). De filosofie van Tiqqun draagt de sporen van de Italiaanse Autonomiabeweging en van het werk van Foucault, Deleuze, Guattari,  Negri en Hardt. Ze gaat ervan uit dat de controle van het kapitalisme op ???de ruimte van het volledige leven??? (om even met Lucebert te spreken) een punt van verzadiging heeft bereikt en roept op tot de ???menselijke staking???, de weigering van elke vorm van maatschappelijke controle en zichtbaarheid (via werk, consumptie, organisatie enzovoort). In positieve zin is de inzet ???ruimte vrijmaken voor nieuwe gemeenschappen???, in meer negatieve zin impliceert ???het opruimen van blokkades??? opstand en sabotage. Wrang hieraan is dat men moeilijk kan inschatten hoe metaforisch deze laatste termen te nemen zijn. Een interessante bijkomstigheid is de vraag hoe Tiqquns radicale verwerping van de mimesis ??? en het concept representatie in politieke en artistieke zin ??? zich verhouden tot de radicale po??tica???s van bijvoorbeeld Dave Eggers en de documentaire dichters uit Parmentier.
       Zeer lezenswaardige bijdragen buiten het dossier zijn de vertaalde fragmenten van Carlo Emilio Gadda en Arno Schmidt. Frans Denissen gunt ons een blik op zijn vertaling in progress van Gadda???s roman La cognizione del dolore
(geschreven 1938-1941, gepubliceerd 1963-1970). Een heerlijk barok en virtuoos fragment over een blikseminslag, dat zich in het Nederlands vlot staande houdt. Iannis Goerlandt vertaalt een fragment uit de in 2002 postuum uitgegeven tekst
Brussel. Elke pagina Schmidt die in het Nederlands verschijnt, is een applaus waard ??? Goerlandt geeft trouwens een lijstje met elders verschenen vertalingen ??? en daarop vormt dit fraaie stuk geen uitzondering. Schmidts verteller (een soldaat in een gevangenenkamp) hakt ongenadig in op ???het volk en zijn smaak??? en op de debiliserende volgzaamheid van Hitlers knechten.