The Poor Mouth, een wat mindere roman van Flann O???Brien, opent met een handgetekende kaart. Daarop staat de wereld afgebeeld, zoals die wordt waargenomen door de bewoners van Corkadoragha, het denkbeeldige plaatsje van Ierse waanzin en ellende waar het boek zich afspeelt. Engeland heet daar de ???Udder Side???, de vage continentale randen van de rest van de wereld ???Foreign Parts???, met uitzondering van zo???n rare klont in het westen: ???Abroad???. Daar bevinden zich zelfs drie hele steden: 1. New Lark, 2. Boston, 3. Springfield, Mass. Voorts vinden we in die streken allerlei ???Long horned cows???, langszij enige ???Money Order Offices???.
       Zo eenduidig zat de wereld natuurlijk niet alleen voor Corkadoragha in elkaar: Amerikanen waren botte veedrijvers, die echter wel over vette bankrekeningen beschikten. Ik zeg ???veedrijvers???, maar bedoel natuurlijk ???cowboys???: van die eeuwige jongens, die op mysterieuze wijze met koeien vergroeid zijn, als loeiende centauren. Ovidius laat ons daarover weinig illusies: de centauren mogen in de Metamorfosen dan wel de wolkenzonen heten, het blijven rouwdouwers die zonder scrupule een huwelijk komen verstoren. Een van hen raakt helemaal geil van de bruid. Zijn voorbeeld van bruidroof wordt prompt door zijn maten tegenover de andere vrouwelijke bruiloftsgasten opgevolgd. Als je dat soort wolkenzonen paart aan ???Money Order Offices???, dan raakt het wereldwijde Corkadoragha vroeg of laat in de problemen.
       Op den duur kent ???Abroad??? ook geen grenzen meer, wordt de hele wereld afgemeten aan de maatstaven van New Lark, die nieuwe verkondiger van een eeuwige ochtend. Niet voor niets: de wolkenzonen van Abroad hebben een spannende allure. Dat gold ook voor mij als kind: Barend de Beer en Swiebertje waren toch niet hetzelfde als de cowboys van Rawhide. Overigens, enig besef van de religieuze kwaliteiten van de koe leken deze veedrijvers niet te vertonen. Ik zeg dat niet zomaar: het hoofd van het pas ingestelde instituut voor theologische biologie aan de universiteit van M??nster, Rainer Hagencord, ziet in het kalme herkauwen van de koe verhelderend vergelijkingsmateriaal met ons spirituele verlangen naar meditatieve waarden. Maar misschien heeft juist dergelijk onderhuids besef de Amerikanen, nazaten van de Pilgrim Fathers, toch net tot iets anders dan loutere centauren gemaakt.
       Ja, ik steek hier met Amerika de draak. Het is immers vervelend om te moeten toegeven dat je als onafhankelijke Europeaan ook door de Amerikaanse molen bent gegaan, mede onderworpen bent geraakt aan die ene fascinatie die als geen ander elke wereldburger wordt opgedrongen. Om je zelfrespect te behouden moet je soms nadrukkelijk niet Amerikaan willen zijn. Toch mag ik mij gelukkig prijzen: als mij de Amerikaanse stortvloed te veel wordt, hoef ik alleen maar te denken aan een Bretons gehucht. Het Amerika van de oneindige horizonten, geografisch hetzij symbolisch, ontving daar voor mij een treffend tegenwicht, waar ik 11 september 2001 niet voor nodig had, de dag dat er even iets veranderde aan het zelfbeeld van alle naties, bevangen in de glamour van het Amerikaanse beeld, in de eindeloos vervlietende stroom van verschijningsvormen voor het vreemde zelf, baaierd van verlokkingen, aanbod van stralende welstand. Even wankelde alom het zelfvertrouwen, rees de vraag of men zich niet in het eigen verlangen had vergist, totdat het elixer van de universele kredietwaardigheid, de magische kwijtschelder van de erfzonde, het tweede lid van shop till you drop met een paar jaartjes wist uit te stellen. Nog drijven de veedrijvers de wereld tot in de geheimste Pakistaanse krochten weer bijeen in de O.K. Corral, onder leiding van het Nieuwe Vriendelijke Presidenti??le Gezicht. Maar let wel: hoe vaker wij ???O.K.??? zeggen, hoe minder wij ons herinneren dat die ene runderkraal zich bevond in Tombstone, Arizona, en het schouwtoneel vormde voor een afrekening met of onder veedieven.


Lees meer in Mijn Amerika.