Ze zijn zeldzaam, de oudere schrijvers die openlijk toegeven dat ze beter kunnen stoppen, omdat ze beseffen dat het vet van de soep is of omdat ze ???uitgeschreven??? zijn. Meer zelfs: meestal heeft een schrijver zelf als laatste in de gaten dat zijn oeuvre eigenlijk alleen nog maar een deuk kan oplopen door er een boek van matige kwaliteit aan toe te voegen.
       Evengoed valt het op dat oudere auteurs steeds langer actief blijven op de ???arbeidsmarkt???. Daarin verschillen ze weinig van andere bevolkingsgroepen. Sommigen zijn trouwens allerminst te temperen door de voortsluipende ouderdom en leveren romans af die hun beste werken evenaren. Zo beleeft de 75-jarige Philip Roth een uitermate productieve periode met Everyman, Exit Ghost en Indignation en is de 89-jarige Nobelprijswinnares Doris Lessing ook al moeilijk te beteugelen. Wijlen John Updike, Norman Mailer, Saul Bellow en sciencefictionauteur Arthur C. Clarke vatten bijna tot de laatste snik post achter de schrijftafel, en hetzelfde gold voor de onlangs overleden J.G. Ballard. ???De geriatrische schrijver, hij die volhardt in de jaren van schemering, is een nieuwigheid???, stelde The New York Times onlangs vast.
       En wat te denken van het succes van Diana Athill, die kort geleden op haar 92e de Costa Book Award binnenhaalde met haar uitgeversherinneringen Somewhere Towards the End? Bij ons zijn bijvoorbeeld Simon Vinkenoog en Remco Campert, allebei tachtigers, alive and kicking, net als de nu 94-jarige dichter Leo Vroman. De meeste volbloed auteurs schrijven tot ze erbij neervallen en de dood hen inhaalt, omdat de literatuur nu eenmaal hun existentie in alle vezels doordesemt. Zo vindt Cees Nooteboom het onbegrijpelijk dat zijn collega Harry Mulisch niet langer schrijft en zijn oeuvre als voltooid beschouwt, zoals hij onlangs in een interview met De Morgen zei: ???Ik vraag wel eens aan Mulisch, die gestopt is met schrijven, ???wat doe je dan toch de hele dag? Tv-kijken of zo???????

Daarom valt het des te meer op als een auteur van enige naam en faam publiekelijk verklaart de pen aan de wilgen te zullen hangen. Onlangs kondigde de Britse schrijfster Margaret Drabble in een radio-interview aan dat ze zou stoppen, wat op 69 jaar nog relatief vroeg kan worden genoemd. Drabble zei dat ze niet houdt ???van het idee dat ik mezelf herhaal zonder het te beseffen, wat oude mensen eindeloos schijnen te doen. Het aantal keer dat ik mensen dezelfde verhalen hoor opdissen, het aantal keer dat ik zelf dezelfde verhalen debiteerde ??? je wilt zoiets echt niet doen in romans, zodat iemand kan zeggen: ???Hm, je schreef dit al in 1972.?????? Drabble vindt de ???scheidslijn tussen schrijven en herinneren veel waziger dan eerder het geval was???. Opvallend in Drabbles aankondiging was dat haar uitgever aanvankelijk niet geloofde dat ze het echt meende. En ook literair agent James Gill van United Agents zei na het interview op de radio dat ???Drabble de optie zal openhouden om van idee te veranderen en een roman zal schrijven wanneer ze daartoe de aandrang voelt???.
       De omgeving van een roemrijk auteur zal het schrijverschap altijd blijven stimuleren, zo bewijst de uitlating van Drabbles agent. Uiteraard moeten agent en uitgever het uitzicht op nieuw werk behouden, anders kunnen ze beter meteen hun winkel sluiten. Een cynicus zou kunnen zeggen dat zelfs het aankondigen van een punt achter een schrijverscarri??re voor extra publiciteit, voor rumour around the brand zorgt.
       Dat principe lijkt sterk van toepassing op het vermakelijke welles-nietesspelletje rond het einde van de schrijverscarri??re van Nobelprijswinnaar Gabriel Garc??a M??rquez, dat zich de voorbije jaren voltrok. De Colombiaanse auteur had na de publicatie van Herinnering aan mijn droeve hoeren in 2004 al gezegd dat hij was gestopt met schrijven. ???2005 is het eerste jaar in mijn leven waarin ik geen enkele regel heb geschreven.??? Hij zei dat dat meer te maken had met een gebrek aan enthousiasme dan met een gebrek aan inspiratie. Enkele jaren later liet boezemvriend en schrijver Plinio Apuleyo Mendoza aan de internationale pers weten dat de toen 82-jarige schrijver een liefdesroman aan het schrijven was. Waarna Carmen Balcells, de literaire agente van ???Gabo???, aankondigde dat hij wel degelijk was gestopt. Het bericht ging de wereld rond met de snelheid van het licht. Ten slotte vroeg een pienter iemand het ook aan de auteur zelf. Garc??a M??rquez antwoordde laconiek dat ???schrijven nog het enige is wat ik doe??? en dat ???mijn vak schrijven is, niet publiceren. Ik zal het weten wanneer de broodjes die ik in de oven heb zitten, eetbaar zijn.??? En zo kijkt de wereld weer vol verwachting uit naar een nieuwe Garc??a M??rquez.

Ook in onze contreien ontstond plotsklaps verwarring rond de afronding van een schrijverscarri??re. In een interview met het Nederlandse tijdschrift Opzij zei Anna Enquist (63) vorig jaar dat ???ze het wel had gehad met schrijven???, dat ze was ???uitgeschreven???. Dat nieuws was plots en opzienbarend genoeg om door media overal te lande te worden overgenomen. De volgende dag reageerden Enquist en haar uitgeverij De Arbeiderspers dat ze ???verbaasd??? waren en ???ge??rriteerd door een opportunistisch persbericht van Opzij en de manier waarop media daar mee omsprongen???.
       De Arbeiderspers was scherp voor het maandblad. ???Er spreekt weinig begrip uit voor het wezen van het schrijverschap: het komt immers vaak voor dat een auteur na het voltooien van een boek niet meteen het volgende boek op het netvlies heeft staan. Bovendien is een schrijver geen voetballer, schrijvers kondigen zelden het einde aan van hun carri??re en nemen geen afscheid in een overvol stadion.???
       Want inderdaad, na het afronden van een boek lonkt weleens de gapende leegte van het witte blad, een vacu??m dat soms slechts langzaam weer kan worden opgevuld, alsof je helemaal van nul af aan moet beginnen.

De berichten over stoppende schrijvers en de reacties daarop tonen aan hoe gevoelig het ligt als een auteur zijn oeuvre eigenhandig als afgerond beschouwt. Blijkbaar geeft het lezerspubliek er de voorkeur aan dat een toonaangevende schrijver de deur op een kier laat en zo de verwachting levendig houdt dat hij nog een meesterwerk in de koker heeft zitten.
       Natuurlijk kun je pas het einde van een schrijverscarri??re beoordelen als die volledig is afgesloten. Dat betekent cru gezegd: als de auteur is overleden en alle krenten uit zijn papieren nalatenschap zijn gepubliceerd. Er zijn tientallen schrijvers wier nalatenschap door de erven wordt afgekloven ??? Stieg Larsson, Fernando Pessoa, David Foster Wallace, Roberto Bola??o en Vladimir Nabokov ???, zelfs tegen hun wil in. Elke week duiken er wel ergens berichten op over postume publicaties. Je kunt dus pas lang na de teraardebestelling opmaken of de schrijver, van wie na het laatste boek niets meer werd gehoord, daadwerkelijk definitief op retraite is gegaan. De Amerikaanse schrijfster Harper Lee (1926) publiceerde na haar succesvolle, met de Pulitzer Prize bekroonde debuutroman To Kill a Mockingbird (1960) nooit een ander boek. Maar dat betekent niet dat ze is gestopt met schrijven. Lee, intussen 82, schijnt nog steeds traag en geduldig te werken aan een opvolger, zo noteerde The New Yorker onlangs.
       Zelfs met betrekking tot een notoire kluizenaar als cultauteur J.D. Salinger blijft die hoop op nieuw werk bestaan, en er wordt jacht gemaakt op elke snipper die uit zijn hand zou kunnen vloeien. Sinds 1965 heeft Salinger niets meer gepubliceerd, het laatst verschenen werk van zijn hand is de novelle Hapworth 16, 1924, die in 1965 in The New Yorker stond. Maar onder meer zijn dochter beweert dat Salinger nog steeds schrijft. Hij zou talloze verhalen hebben afgewerkt. ???Ik hou van schrijven, en ik verzeker je dat ik het regelmatig blijf doen. Maar ik schrijf voor mezelf en ik wil compleet met rust gelaten worden terwijl ik schrijf???, zo zei Salinger in zijn laatste interview met de Boston Globe in 1980. In 1974 verklaarde hij aan The New York Times dat ???publiceren een bedreiging van zijn intimiteit??? betekent en dat het ???wonderlijk rustig is om niets te publiceren???.
       Toch is het frappant, zo stelde The New York Times recentelijk, dat de grote schrijvers vroeger vaak relatief jong stierven en hun beste werk allerminst op oudere leeftijd publiceerden. De krant haalt als voorbeelden Jane Austen, Charlotte Bront??, Honor?? de Balzac, Marcel Proust, Charles Dickens, F. Scott Fitzgerald en zelfs Shakespeare aan. Ook Hemingway en Faulkner, die de 60 haalden, hadden hun beste werk toen al achter zich liggen.
       Dat een schrijver soms zelf op een pijnlijke manier niet bevroedt dat het vat leeg is, illustreerde een recent onderzoek naar het oeuvre van queen of crime Agatha Christie. Een aantal Canadese academici bracht aan het licht dat de Britse misdaadschrijfster aan het eind van haar leven aan alzheimer leed. De wetenschappers aan de universiteit van Toronto leidden dat af uit een grondige analyse van haar schrijfstijl, na vergelijking van romans die Christie tussen haar 28e en 82e schreef. Zo ontdekten ze dat het vocabulaire van de geestelijke moeder van Hercule Poirot en Miss Marple aan het eind van haar leven met liefst 15 ?? 30 procent aan omvang inboette, terwijl het aantal herhalingen van zinnen en onbepaalde aanduidingen (zoals something, thing en anything) zichtbaar toenam. De onderzoeksresultaten bleken verrassend parallel te lopen met een eerdere studie naar de verschraling van het vocabularium van de effectief aan alzheimer overleden Iris Murdoch. Zou een doorlichting van het late oeuvre van Hugo Claus of Gerard Reve tot dezelfde conclusies leiden?

Naast de gevolgen van een voortschrijdende ziekte en een tanende gezondheid zijn er nog tal van voor de hand liggende redenen waarom een oudere schrijver stopt: omdat hij effectief met een writer???s block kampt, omdat hij eindelijk de innerlijke rust heeft gevonden of omdat hij ??? uit geldnood of uit gebrek aan succes en erkenning ??? iets helemaal anders is gaan doen. Oudere schrijvers raken weleens compleet uitgerangeerd en vinden geen uitgever meer. Schrijvers deemsteren al op middelbare leeftijd weg en trekken daar op oudere leeftijd hun conclusies uit: Ward Ruyslinck, Jos Vandeloo en Hugo Raes ondergingen het lot van een generatiewissel en je merkt zelfs stilaan dat vijftigers als Kristien Hemmerechts de opkomende garde niet meer de baas blijven.
       Er spelen onverbiddelijke marktmechanismen. In de literatuur en in zovele kunsttakken heerst meer dan ooit een zeker jeunisme. De lezer is voortdurend op zoek naar nieuwigheden. De antitraditionele, hemelbestormende generatie heeft steeds een voetje voor. De oudere schrijver krijgt wat vaker te horen dat zijn nieuwe boek toch wel erg lijkt op het vorige. Hoe vaak wordt van een (oudere) auteur niet gezegd ???dat hij steeds hetzelfde boek schrijft???, een gotspe die de voornoemde Drabble tot een conclusie noopte? Dan grijpt een lezer misschien gemakkelijker naar de hippe debutant, de frisse new kid on the block die volop de tijdgeest ademt.

Een wisseling van de wacht is niet abnormaal. Dat veel schrijvers hoofdschuddend hun schrijfstok aan Maarten geven als ze merken dat hun jongere collega???s meer weerklank krijgen, heeft echter al tot tal van sociale drama???s geleid. Moet de schrijver, als hij van de banken wordt geduwd door de nieuwe generatie, niet worden gesteund door een ???marktcorrigerend??? eregeld of schrijverspensioen? Moet de schrijver met het achtenswaardige oeuvre, als hij zich om een of andere reden niet meer in staat ziet dat oeuvre uit te breiden, geen aanspraak kunnen maken op een gezonde overheidstoelage? Het was Jeroen Brouwers die de kat de bel aanbond toen hij zijn Prijs der Nederlandse Letteren weigerde, omdat hij het bedrag toen als een aalmoes beschouwde en en passant de problematiek van de oudere, armlastige auteur aankaartte.
       De Vlaamse schrijver Erik Vlaminck, voorzitter van de Vlaamse auteursvereniging, pikte daar bij de opening van de Boekenbeurs in 2007 ??? in volle Brouwerspolemiek ??? op in. ???Ik zou opzienbarende namen kunnen noemen van collega???s met terechte naam en faam die, om het in mijn moedertaal te zeggen, geen nagel meer hebben om hun gat te krabben. [???] Het is mijn taak om de verantwoordelijken voor dit zorgtekort met aandrang op te roepen om maatregelen te nemen. Een minimaal schrijverspensioen en een dito ziekteregeling moeten bespreekbaar worden.???
       De oproep van Vlaminck vond gehoor. Sinds kort werkt het Vlaams Fonds voor de Letteren samen met de Vlaamse auteursvereniging aan een regeling om oudere auteurs, al dan niet gepensioneerd, een soort eregeld toe te kennen. In Nederland bestaat de regeling sinds 1992, al geeft het Fonds daar toe dat ???het budget beperkt is??? en ???de lijst oudere auteurs steeds langer???.
       Misschien doet men iedereen plezier met zo???n toelage. De op rust gestelde schrijver zelf, die van zijn oude dag kan genieten zonder dat hij uit financi??le noodzaak of tegen zijn zin moeten blijven publiceren. En de lezer, die zijn toevlucht kan nemen tot de hoogtepunten van het oeuvre, zonder dat hij nieuw en misschien minderwaardig werk moet verstouwen.
       Waarmee we uiteraard niet willen zeggen dat we de laatste romans van Philip Roth, oefeningen in het ouder worden, zouden willen missen. Of de vliedende dystopische fantasie??n van Jos?? Saramago. Of de nieuwste reisverhalen van Cees Nooteboom, die in het bovengenoemde interview het oeuvre van een schrijver pas voor dood verklaart als niemand hem nog ter hand neemt: ???Schrijvers praten door zolang iemand ze leest.???