In de beelden van Marc Horemans lijken de fysieke ruimte en de mentale ruimte te co-existeren. Zijn trage, stille foto’s weerleggen vele clichés over de fotografie en haar relatie tot de tijd. Plaatst men fotografie tegenover film, dan zou film een tijdsverloop kennen en fotografie slechts een moment vastleggen, hoewel een foto evengoed een duur kan hebben. De sequentie Mental Walk bakent beslist een eigen geheugenruimte af, waarin verschillende tijdslagen zijn gecomprimeerd. Vergelijkt men fotografie met schilderkunst, dan wordt steevast herhaald dat een schilderij een constructie is, terwijl de foto slechts een uitsnede kan zijn, maar in het werk van Horemans is alles aandachtig opgebouwd zonder dat er manipulatie of enscenering bij te pas komt. Natuurlijk wordt de aangetroffen werkelijkheid niet ‘uitgevonden’ in zijn foto’s, maar beschreven in andere termen. De foto formuleert een voorstel om de dingen op een bepaalde manier te bekijken. Kortom, de definities die we hanteren over fotografie hebben vaak meer met het maatschappelijke gebruik en de status van het medium te maken dan met haar eigenheid.

In zijn onvergetelijke essay ‘Edmond Fierlants. Het lokale en de eindeloze plek’ zegt Dirk Lauwaert dat ‘alle grote fotografie een poging [is] om het verschijnen van een plek te betrappen’. Volgens Lauwaert bestaat een plek niet: ze verschijnt! Een meesterfotograaf als Edmond Fierlants verhoudt zich tot de plek als ‘de plaats van het geheugen’ – ‘iedere plek is een ruïne’ – en hij maakt er geen foto’s van, alsof ze daar voor hem ligt, als een slachtoffer, als een lijk. ‘Hij maakt foto’s van zijn aanwezigheid op die plek.’ Die attitude typeert ook Marc Horemans.
       De stacaravans in de serie Mental Walk, (wellicht onvrijwillig) achtergelaten door de bewoners die zich ‘buiten’ de maatschappij een habitat hadden geschapen, zijn gefotografeerd als monumenten. De plek markeert de afwezigheid van een kleine gemeenschap, en roept associaties op met zigeuners en bannelingen, een reizend circus en ook met vakantie aan zee, maar dan vooral met de achterkant van die idylle. Zo’n trailer belichaamt de belofte van een trein die op het punt staat te vertrekken, het verlangen om te reizen terwijl je stilstaat, en tegelijk het verweesde van een gestrand schip. Aangespoeld, inderdaad.
       In de beelden is veel meer te zien dan er te zien is. De manier waarop privaat en publiek territorium op de ‘camping’ zorgvuldig begrensd worden met aanplantingen, afrasteringen en obstakels; de regie die het samenleven en de privacy van de bewoners in zo’n enclave bewaakt. Horemans toont dat alles constructie is – ook de verhouding met de natuur. Hoe de cipressen het langer uithouden dan de uit utopische dromen opgetrokken provisorische bouwsels. Zijn aandacht voor de manier waarop een constructie vergroeid is met een plek, en voor de genadeloze impact van erosie op de opengevouwen, afgeschraapte en ingezakte objets trouvés is verwant met de blik van een landartkunstenaar.

Wat Horemans onderscheidt van veel andere, documentaire fotografen, is dat hij jarenlang terugkeert naar dezelfde locatie, om niet zozeer het ‘voor en na’ maar de tijdelijke overgangssituatie zélf in beeld te brengen. Zo kan hij de wankele en vluchtige toestand van dingen in verval betrappen, op hun weg naar het niets. De scènes houden het midden tussen een archeologische site, een kerkhof en een slagveld. Op sommige beelden is de huisraad meters in het rond geslingerd als na een explosie. Deze verloren, gedesoriënteerde wereld van brokstukken spreekt metaforisch van ontworteling, displacement en thuisloosheid, een hedendaagse conditie voor veel bannelingen. En uiteindelijk evoceren de ontmantelde en kapotte trailers zoals elk beeld van de ruïne onze conditie van sterfelijkheid.
       Wij volgen de wandelende fotograaf op zijn stappen. De afstand die hij bewaart is evenzeer een uitnodiging om mee te kijken naar de plek zoals ze verschijnt, niet zozeer als een documentaire registratie dan wel als een poëtische mogelijkheid. Foto’s zijn natuurlijk al even vluchtig als de muren van spaanplaat die we optrekken om ons te beschermen, en even efemeer als de onzekere en fragiele bestaansconditie die hier wordt herinnerd.


Keuze en tekst: Inge Henneman (FotoMuseum Provincie Antwerpen)
Vormgeving: Luc Derycke