Wanneer hij te lang zwijgt, stelt ze steevast voor om op te hangen. Ze zegt het niet letterlijk, maar mompelt iets als ???en nu ga ik maar weer eens verder??? ??? telefoneren lijkt bij haar altijd een onderbreking van iets, nooit een daad op zich. Blijkbaar interpreteert ze zijn zwijgen als een teken dat het gesprek ten einde is, de woorden op, de stem uitgeput. Hij ziet dat nooit zo.

Voor hem is samen zwijgen een hogere vorm van samenzijn; samen zijn zonder het cement van woorden, wie dat kan, is er klaar voor.

En ze kunnen het! Hoe ze vanochtend aan haar ontbijtbar zaten. Hij had zijn wekker gezet (trilstand, onder zijn kussen) om voor ????n keer eerder op te staan dan zij. In de supermarkt had hij pistoletjes gehaald, zij had boter en marmelade op de bar gezet: sneed het topje van haar pistoletje, besmeerde het met boter en doopte het in de marmelade. Ze zou de procedure na iedere hap herhalen en hij zou haar nadoen. Het hele ontbijt hadden ze geen woord tegen elkaar gezegd ??? ja, ze zijn er klaar voor.

Hij kijkt opzij. De tram schudt en schommelt maar haar gezicht blijft onbewogen, een boei in de golven. Hij draait zijn hoofd naar het raam. Was dat de Laan Copes van Cattenburch? Dan is het nog vier haltes tot de Nieuwe Duinweg, daarna zullen ze nog een paar minuten moeten lopen.

Het is, zoals voorspeld, gaan regenen. Druppels slaan met kracht tegen de ruit en glijden dan gebutst omlaag. Kleine kamikazesoldaatjes, schiet het door hem heen. Gelukkig hij heeft een paraplu mee. Het is een groot ding, als zij zich straks tegen hem aanvlijt dan passen ze er samen onder, hoeft geen van hen nat te worden.

 

???Over vier haltes moeten we eruit???, fluistert hij in haar oor. Ze knikt, ze weet het, ze heeft de hele rit meegeteld. Ze kijkt naar buiten; de stoepranden, trappen en gevels donker gelakt door de regen. Dan laat ze haar arm van haar schoot glijden. Haar vingers zoeken zijn vingers, zijn hand omklemt de hare zodra hun palmen elkaar raken, het gaat haast automatisch, ze denkt aan hoe vleesetende planten vliegen vangen.

Normaal doet ze dit nooit, hoor. Normaal is hij degene die h????r hand pakt en meestal laat ze hem. Maar ze heeft dus wel liever dat hij h????r hand vastneemt, dan dat zij de zijne moet grijpen. Ze wil niet zijn moeder lijken. En zo komt het ook niet over, weet ze heus wel: ze ziet er nog goed uit en sinds hij zijn baard laat staan kan hij voor zowel hippe twintiger als luie dertiger doorgaan ??? maar het is het idee.

Ze knijpt in zijn vingers. Hij knijpt terug. Ze tuurt wat voor zich uit, richting het monitortje waarop de haltes als een omgekeerde aftiteling omhoog rollen ??? ze voelt dat hij naar haar zit te kijken. En ze ziet hem, vanuit haar ooghoeken, grijnzen.

Ze krijgen straks een lijst met moeilijke woorden en cijfers, heeft Dokter Amarassi hen de vorige keer uitgelegd: ze zullen de uitslag rustig bespreken maar het zou handig zijn als zij en haar man ???? Haar vriend, juist ja, als ze van tevoren afspraken zouden maken over het toelaatbare. Ze had naar de poster aan de muur achter dokter Amarassi gekeken (wie wist dat zo???n navelstreng haast breder dan de armpjes is?), hij had haar hand vastgepakt en allebei hadden ze geknikt: ja, dokter Amarassi, ja, dat zou handig zijn, ja ???

 

Hij voelt in zijn zak. Heeft hij zijn ov-chipkaart dan toch weer in zijn portemonnee gestopt?

Was ze alleen geweest, dan had ze vast een taxi genomen. Maar ze weet dat hij een taxi zou willen betalen en ze wil hem niet op kosten jagen.

Ze drukken om de beurt hun pasjes tegen het paaltje ??? piep-piep, piep-piep ??? als het zover is zal hij zijn rijbewijs halen. Dat moet te doen zijn, in negen maanden. Daarna zal hij haar overal naartoe rijden, waar ze maar heen wil. Naar het strand en naar het bos en naar zo???n boerderijmarkt waar ze het laatst over had. Ze zullen hand in hand lopen en allerlei verse producten kopen. Muntbladeren om in glazen heet water te steken, kleine besjes om tussen elkaars lippen te persen, rietsuiker voor in ??chte mojito???s. Mojito???s die hij voor haar zal maken, voor ze ??? cha cha cha! ??? gaan dansen samen.

Een oppas valt dan vast wel te regelen?

En heeft hij eenmaal een auto, dan zullen ze nooit meer door de regen hoeven lopen, zijn hand om haar middel om haar zo dicht mogelijk tegen zich aan te drukken: ???Laat mij de paraplu anders vasthouden??? ??? ???Nee, het gaat wel!???

Dit is de juiste straat.

Het gebouw lijkt nog witter dan de vorige keer, alsof de regen het schoon gespoeld heeft.

 

???Viel je voor zijn mooie ogen???, vroeg Malu laatst, ???of voor het idee dat die ogen jouw nageslacht zouden toekomen???? ??? ze had er weer zo veelbetekenend bij zitten grijnzen.

???Zijn ogen, natuurlijk, zijn ogen!???

Pas later besefte ze dat Malu haar verleid had een fout antwoord te geven: nee, heus, ik ben gevallen voor zijn uiterlijk!

Maar wat doet het ertoe waar??m ze voor hem gevallen is?

Trouwens: haar wens was er v????r het vallen, dus dat die wens nog altijd prioriteit heeft is niet zo vreemd. Ja, het is volkomen vanzelfsprekend dat ze hier zijn.

???We hebben om halfdrie een afspraak met dokter Amarassi???, hoort ze hem zeggen. De jongen achter de balie knikt en dirigeert hun blik met de zijne richting de stoeltjes: kuipstoeltjes uit ????n lijn, plexiglas, geen armleuningen ??? nadrukkelijk chic.

???Neemt u nog even plaats, dokter Amarassi is zo bij u.???

Vorige keer stond er een meisje achter de balie. Toen kregen ze een kopje koffie.

Omdat u nieuw leven een goed leven wil geven ??? De woorden glijden over een scherm aan de muur achter de balie, als boventitels tijdens een opera. De jongen zou de zanger moeten zijn, maar zit zwijgend over een laptop gebogen.

Ze kijkt opzij. Hij zat alweer naar haar te staren, hoor. Hij lacht als ze hem betrapt, ze lacht terug: Van gelukkige ouders komen gelukkige kinderen komen gelukkige ouders ??? het moet een jaar geleden geweest zijn dat ze die frase voor het eerst tegenkwam. Ze kenden elkaar toen nog maar net, maar het zou vreemd zijn geweest wanneer iemand zoals zij zich n??et in deze kliniek had verdiept. Iemand die van dichtbij meemaakte hoe het is om een nieuw leven geen goed leven te kunnen geven.

Haar zus was zevenentwintig toen ze Fari kreeg. Ze had het daarvoor nooit over kinderen gehad, maar zij en Boris hielden z?? veel van elkaar, zou het niet prachtig zijn als er iemand rondliep die op hen allebei leek, een heel nieuw mensje dat zij samen hadden voortgebracht ??? de banaliteit van hun woorden zal hen op dat moment zijn ontgaan, en h??: hij ontging ook haar, want ja, zou het niet prachtig zijn: een product van hun liefde, een bescheiden mascotte van hun verbintenis ??? een klein beertje in de teamkleuren van zijn ouders?

Maar de kleine Fari werd geen mascotte.

Er was geen schuldige, het zat hem in de combinatie. Een mutatie in het CDKL5-gen, twee keer; beide ouders drager.

Wie goed kijkt en dat schokschuddende gezichtje met twee handen stilhoudt, ziet dat Fari de neus van zijn vader heeft. En dat linker flapoortje zou wel eens van zijn moeder kunnen komen. Maar verder lijkt Fari vooral op andere kinderen die met zijn afwijking kampen. Die dunne armpjes, die uitpuilende ogen, dat hobbelige nekje; de stijve vingers die zich maar niet om de joystick van zijn Permobil willen wikkelen: zijn maniertjes, motoriek, stem en voorkomen ingegeven door zijn ziekte, niet door afkomst of opvoeding. Ja, Fari is meer verwant aan zijn medepati??nten dan aan zijn ouders, en daarmee een vreemde in de familie. Is het niet wreed iemand als vreemde geboren te laten worden?

Ja, dat is het. En niemand kan het haar kwalijk nemen dat zij er alles aan wil doen h????r nageslacht dat te besparen.
???Vorige keer kregen we koffie???, klinkt het naast haar.

 

Van hem hoefde het niet. Het is zo duur, ook. Hij heeft haar aangeboden de helft te betalen, maar ze sloeg zijn aanbod af. ???Ik doe dit voor mezelf???, zei ze. Over wat dat betekende heeft hij even nagedacht. Het mogelijke antwoord dreef hem naar de sportschool, waar hij de hele avond op de crosstrainer gestaan heeft, tot er vier oeroude afleveringen Futurama verstreken waren en zich op de rug van zijn T-shirt een zweetvlek in de vorm van een dennenboom aftekende.

Als ze de uitslag straks hebben, zal hij dat ook moeten doen: niet nadenken maar handelen, en hij weet hoe.

Thuis heeft hij een fles koud gezet, Chablis Grand Cru ??? hij heeft goed opgelet.

Hij zal haar naar zijn sofa leiden, het ding is niet zo gigantisch als haar bank en daarmee een stuk gezelliger, geiler; hoe je ook zit, je zit altijd tegen elkaar aan. Hij zal zijn hand op haar dijbeen leggen en ze zullen wat kletsen ??? over vanmiddag, misschien over de uitslag en daarmee over later ??? daarna zal hij zijn hand langzaam over haar dij omhoog laten glijden, van de buitenkant, naar de binnenkant.

???Als ze je maar gelukkig maakt???, zei zijn vader na afloop van hun eerste visite. Ze had drie kleine taartjes van de traiteur meegebracht ??? ???voor ieder ????n, zie ik??? ??? ze hadden het vooral over haar werk gehad. Hij had niet begrepen waarom zijn vader het achteraf over ???als??? en ???maar??? had, en zei: ???Ja, ja, ze maakt me gelukkig!???

Het maakt hem gelukkig dat hij haar kan bellen en dat ze dan opneemt. Het maakt hem gelukkig dat hij haar hand kan pakken en dat ze dan haar vingers om zijn palm slaat. Het maakt hem gelukkig dat hij haar naar huis kan brengen en dat ze hem dan binnen laat. Het maakt hem gelukkig dat hij zijn armen om haar heen kan leggen en dat ze dan blijft liggen.

???En zij zelf dan, wat vind je leuk aan h????r????, had zijn vader gevraagd.

???Dat zeg ik toch, ze maakt me gelukkig! Haar ogen maken me gelukkig, en haar kleine ronde buikje en haar pakjes ??????

En haar dijen. En het idee dat hij die dijen vanavond, als ze bij hem thuis zijn en hun natte jassen over de verwarming gelegd hebben, een beetje uit elkaar zal duwen. Een hand in haar pantalon zal laten glijden, met z???n andere hand het ritsje van die pantalon zal openen; bij de broeken die ze draagt loopt het ritsje vaak over de heupen, een klein ritsje, het trekdingetje past net tussen zijn duim en wijsvinger.

Eerst zal hij een poosje over de stof van haar onderbroek wrijven, tot die stof wat dunner voelt van het vocht. Dan zal ze zelf haar onderbroek omlaag trekken, en zal hij een kussen onder haar billen plaatsen. Bescherming is dit keer niet nodig, hij zal de tijd nemen maar geen pauzes laten vallen, deze keer is belangrijk, deze keer vergt extra concentratie, deze keer moet het gebeuren, zodat ze hem ook na deze keer gelukkig zal blijven maken.

 

Zij is mevrouw Laksi. Maar hoe haar man heet, is dokter Amarassi vergeten. Ze heeft hun dossier zojuist net iets te vluchtig doorgelezen. Het had beter gemoeten maar het kon niet beter, ze loopt nog altijd twintig minuten achter op schema ??? op haar lunchwandeling heeft ze niet willen beknibbelen dus beent ze nu gehaast door de gangen richting de lift naar de wachtkamer. Ze kan er weinig aan doen. Haar achterstand komt volledig op het conto van het tweede stel van vanochtend; de studenten.

Het meisje zat er dociel bij. Zo???n kind dat met elk handgebaar haar aanwezigheid lijkt te willen wegwuiven. Hij daarentegen hing helemaal over haar bureau, of hij haar uit haar stoel wilde trekken om haar als een filmgorilla onder zijn arm te nemen, haar spreekkamer uit, de gang op: als je hier geen antwoord op mijn vragen geeft, dan neem ik je wel mee naar huis! Hij bleef haar maar bestoken met ???maar hoeveel kans, dan???? en ???hoe zeker is het allemaal, dan???? Dat doen meer mensen. Ze is er nu eenmaal om hun uitslagen te verklaren. Maar deze jongen maakte het persoonlijk: ???Wat zou jij doen als je ons was, wat zou jij doen, dan????

Als ik jullie was zou ik ??berhaupt niet aan kinderen beginnen, dacht ze. Jeugdliefde, nooit een ander gehad; zo???n basis is zelden tegen de komst van een baby bestand. Ze zei het niet, ze zei: ???Ik kan u niet adviseren, dat valt niet binnen mijn bevoegdheden. Ik kan u slechts informatie geven.???

Dit keer was ze blij dat ze het daarbij moest laten. Maar soms zou ze meer willen kunnen zeggen.???Och, u hoeft zich niet zoveel zorgen te maken, borstkanker is tegenwoordig goed te behandelen en ik betwijfel of jullie ??berhaupt een meisje krijgen.??? Of: ???Nou, reuma is anders een heel vervelende ziekte, en trouwens, mevrouw: zo leuk is die man van u niet, u bent nog jong en appetijtelijk en vindt heus wel weer een ander, iemand met betere genen!???

Ze slikt het altijd in; ze zijn streng hier. Liddy werd laatst nog drie maanden geschorst nadat ze een echtpaar had verteld dat een homoseksueel kind er ????k mocht wezen. Die ouders dienden een klacht in, de interne commissie achtte Liddy inderdaad schuldig aan onwenselijke inmenging ??? de Europese adviesgroep liet het er dit keer bij zitten, gelukkig, maar de media natuurlijk niet, die begonnen weer te bellen, vragen te stellen, net als bij de oprichting: Screenen jullie nu ook op geaardheid, en hoe zit het dan inmiddels met geslachtsbepaling en aandoeningen in een later levensstadium, zeg, is het bieden van informatie niet net zo onethisch als het bieden van advies ??? nou, wij hebben een deskundige gesproken die stelt dat het vergroten van keuzemogelijkheden de mate van persoonlijke autonomie juist doet afnemen, zijn jullie het daar niet mee eens, heeft u een reactie misschien?

???Mevrouw Laksi, en ??? En meneer!???

Het stel staat meteen op uit hun kuipstoeltjes, een simpel maar chic design: ergens in de afgelopen decennia is eenvoud voor futuristisch gaan staan ??? soms vermoedt dokter Amarassi dat dit een modern verlangen verraadt. 

???Loopt u weer even mee naar mijn kamer????

Ze loopt voor de twee uit, haar gezicht zien ze niet. Ze opent haar mond zo ver als ze kan en steekt haar tong uit. Schele blik, ogen open en dicht, nee, het is geen tic. Het is een gedegen voorbereiding. Straks zal ze haar gezicht het hele gesprek lang strak moeten houden, ook als zij (of hij!) gaat huilen of moeilijke vragen gaat stellen. Dan kan ze h????r emoties maar beter alvast uitgedreven hebben. Nog ????n grimas, de laatste: happen, happen als een vis, mond open en dicht, kiezen op elkaar, klaar nu!

???Komt u binnen, ja, gaat u zitten.???

Ooit stond er een tissuehouder op tafel. Een tinnen ding, ze heeft het weg laten halen. Verdriet is een mening ??? ze is hier niet om meningen in te geven.

???De vorige keer dat wij elkaar zagen is er bij jullie beiden bloed afgenomen voor een preconceptionele screening, pakket vier??? (altijd beginnen met een resum?? voor het begrip ??? vaak horen ze die eerste zin sowieso niet), ???vandaag zijn we hier om de uitslag door te nemen, en bijzonderheden te bespreken??? (nooit ???afwijkingen,??? altijd ???bijzonderheden???).

???Vertel het maar gewoon meteen,??? zegt mevrouw Laksi nu, ???zijn we dragers????

Dokter Amarassi slaat een mapje open: ???Zo simpel ligt het niet, laten we de resultaten eens rustig doornemen.???

???Nee, dragers van CDKL5, bedoel ik; we hebben gevraagd of jullie daar speciaal op wilden letten? Mijn zus is drager, en haar man ??????

Dokter Amarassi weet het weer ??? ze had het meteen moeten weten, god, gewoon dat dossier moeten lezen: ???Ja, dat klopt! En we hebben het inderdaad goed onderzocht.??? Ze scant het A4???tje voor zich. ???U bent geen van beiden drager van deze mutatie.???

Mevrouw Laksi houdt haar gezicht nog altijd net zo strak als het hare. Maar, ziet dokter Amarassi, haar konen kleuren rood, van blijdschap, opwinding ??? Dat moet niet. Maar het woord ???helaas??? mag dokter Amarassi niet gebruiken: ???Laten we de uitslag verder bekijken.???

Ze laat haar vinger langs de cijfers glijden zonder iets specifieks aan te wijzen.

???U, mevrouw, bent drager van bekende mutaties in de genen SIRT1 en POLR3A. En bij u, meneer, zijn mutaties in het CHEK2-gen en het TP53-gen aangetroffen. Dat betekent, vereenvoudigd samengevat, dat eventueel nageslacht een iets verhoogde kans heeft op hormoongerelateerde kankers, ouderdomsdiabetes en bepaalde auto-immuunaandoeningen, denk aan bijzonderheden in de darmen.???

???Hormoongerelateerde kankers???? vraagt mevrouw Laksi meteen: ???Wat zijn dat, komt dat van hem???? ??? ze knikt naar haar man (of was het haar vriend?).

???Uw man ??? vriend, is drager van het gen dat op dit moment in verband wordt gebracht met borst- en prostaatkanker. Maar als ik het goed begrijp heeft u zelf geen klachten in die richting????    

???Wat????, doet de man tegenover haar nu: ???Kanker, ik????

???Het gen zal bij reproductie mogelijk worden doorgegeven. Maar dat hoeft nog niets te beteken. Mutaties in CHEK2 komen slechts bij ????n op de negen dragers tot uiting, dus de kans dat eventueel nageslacht met een ziektebeeld te maken krijgt is nog altijd relatief klein.???

???Ok?? ??????, zegt mevrouw Laksi, haar stem iets hoger dan zojuist: ???Maar toch, u zegt dat door h??m ??????

???U moet weten: maar liefst zestig procent van alle mannen is drager van dit specifieke gen???, zegt dokter Amarassi vlug.

Ze heeft dit vaker meegemaakt. Vrouwen als mevrouw Laksi, mannen zoals ??? o, hoe heet hij toch: hij kijkt haar zo hoopvol aan, smekend haast. Maar er is niets dat ze voor hem kan doen.

???De meest opvallende bijzonderheid ?????? begint ze. En ze kijkt iets over haar toehoorders heen, als wanneer ze een presentatie geeft: ??????is dat jullie allebei drager zijn van een mutatie in het COL7A1-gen. Dat is een mutatie die de ziekte epidermolysis bullosa veroorzaakt, bent u daarmee bekend????

???Epidermolysis???? vraagt mevrouw Laksi, haar gezicht niet langer strak, haar stem nu zacht: ???Is dat met die wonden?

???Epidermolysis bullosa is inderdaad een aandoening die extreem pijnlijke blaren op het huidoppervlak en de slijmvliezen veroorzaakt, er is op internet een hoop over te vinden.???

???God, ik geloof dat ik daar ooit een documentaire over gezien heb. Die moeder moest iedere ochtend verbanden verwisselen, en dat kind, dat kind ??????

???Zijn er gevallen bekend binnen uw familie????

???God, nee, niet dat ik weet ??????

De hoofdbeweging is licht, maar dokter Amarassi ziet het goed. Ja, de man knikt. En hij trommelt, zacht, met zijn vingers op haar tafelblad.

???Mijn nichtje,??? zegt hij: ???Mijn nichtje had dat. Ze hebben haar laten gaan toen ze twintig was.???

???Je nichtje!??? En daar gaat mevrouw Laksi: ???Waarom heb je dat nooit verteld, in godsnaam, je nichtje!???

Ze zitten nog een halfuur bij haar aan tafel. ???Is het zeker?,??? ???Hoeveel kans precies?,??? ???Wat als hij geen drager was???? ??? hoe meer mevrouw Laksi vraagt, hoe stiller haar vriend raakt. Alleen zijn vingers maken geluid, trommelen nog altijd op de rand van haar bureau: een reddingsfluitje dat over het kale oppervlak van de grote, lege Oceaan schalt.

Dan staan ze op. Dokter Amarassi steekt haar hand uit. Geen ???het spijt me??? of ???sterkte??? of ???succes??? maar: ???Ik hoop dat ik u voldoende ge??nformeerd heb.???

Ze sluit de deur zodra haar cli??nten op de gang staan. Dan loopt ze naar het raam. Ze tuurt naar beneden, het regent nog altijd. En het duurt even, maar dan komen ze samen naar buiten gelopen.

Hij steekt een paraplu op. Een grote, zwarte cirkel zweeft nu boven het trottoir. De cirkel glijdt een paar meter in verticale richting, houdt dan stil. Mevrouw Laksi staat nog op de trap, ziet dokter Amarassi nu pas. De vrouw rommelt in haar handtas, haalt er iets uit, een staaf, een estafettestokje. Ze steekt het ding voor zich uit als een sabel en hop, het parapluutje plopt open.

Kijk, daar gaan ze: twee donkere stippen over de natte stoeptegels. De rechter stip is wat groter, de linker stip beweegt wat sneller, passeert de grotere stip nu zelfs, ziet dokter Amarassi.

Even knijpt ze met haar ogen. Maar nee, de stippen raken elkaar tot het einde van de straat niet.