Op deze pagina's is het archief van DW B terug te vinden. Voor de actuele website ga naar: http://www.dwb.be

Vier korte essays naar aanleiding van Occupy Amsterdam

Verschenen in: De lente
Auteur: Samuel Vriezen

Speculatieve politiek
We kunnen de wereld vanuit drie basishoudingen bekijken: de normatieve, de negatieve en de speculatieve. De normatieve houding bekijkt de dingen vanuit een conventioneel perspectief. Deze blik is rationeel, omdat die de termen van het publieke discours op eigenlijke wijze gebruikt en streeft naar coherentie in het gebruik van die termen. Zijn rationaliteit is evenwel gebaseerd op ideologische structuren die meestal niet worden bevraagd. Het grote voordeel van het normatieve is dat het sowieso in staat is over de wereld te spreken. De normatieve houding beschikt over modellen, programma???s, coherente en consistente Weltanschauungen. Een zekere graad van normativiteit is zelfs onvermijdelijk als we ??berhaupt iets over de wereld willen zeggen. Maar de gevestigde machten zullen altijd proberen om hun eigen vormen van het normale discours aan het publieke discours op te leggen, tot op het punt waar de meeste mensen zullen vinden dat de gewoontes van het publieke discours en de rationaliteit als zodanig een en hetzelfde zijn. Daarmee is het normatieve discours rationeel en machtig, maar niet waarachtig of roerend. Alle kennis die het kan ontwikkelen wordt gevormd door deze af te leiden van wat er gegeven is, van wetten en definities waarover al stilzwijgende overeenstemming bestaat en die klaar staan om te worden toegepast op de levende ervaring.
       
De negatieve houding komt voort uit het kritische verlangen om deze ideologische structuren zichtbaar te maken en aan te tonen hoe normatieve zienswijzen op een volstrekt arbitraire grondslag rusten. Dat kan bijzonder nuttig zijn voor wie kritiek wil bedrijven, wie wil aantonen hoe de normale manier om de wereld te verklaren niets meer is dan een oppervlakteverschijnsel. Maar de negatieve houding kan niet zelf spreken vanuit een positieve positie die binnenin haarzelf gelegen zou zijn. Als de negatieve houding wordt geradicaliseerd zal ze in plaats daarvan wijzen naar een essenti??le grondeloosheid van de werkelijkheid en steeds de nadruk leggen op de niet meer dan provisorische waarde van elke manier om de wereld te beschrijven. Haar erkenning, dat het niet mogelijk is om het re??le te behandelen op een ge??igende wijze, brengt haar ertoe om de kloof tussen het normale en het re??le zelf te vieren. Zo neigt de negatieve houding tot romantische ironie, of tot waanzin. Het normatieve perspectief ziet de negatieve houding op zijn best als romantische spielerei en op zijn slechtst als irrationeel. Haar eigen discours hoeft niet in zichzelf coherent te zijn om te werken. Als het negatieve een kennis heeft, dan is het een kennis van het ontwijken, van het subversieve, van het singuliere en het onparafraseerbare.

 

Het vervolg van dit artikel lees je in DW B 2013 De lente.