Op deze pagina's is het archief van DW B terug te vinden. Voor de actuele website ga naar: http://www.dwb.be

Tijdschriften 2009 2: De boekenwereld; freespace Nieuwzuid; Yang

Verschenen in: Dead men walking
Auteur: Sven Vitse

De boekenwereld
2008-2009, jaargang 25, nr. 2 ??? www.deboekenwereld.nl

Het linkse verleden van Nederland komt een klein beetje tot leven in dit nummer van De boekenwereld, dat volledig gewijd is aan ???de geschiedenis van Boekhandel en Uitgeverij Van Gennep???. Bij de naam Van Gennep denk ik aan memorabele publicaties van progressieve politieke denkers als Antonio Gramsci en Antonio Negri, maar ook aan het werk van literaire auteurs met zin voor avontuur en een brede intellectuele horizon, zoals Lidy van Marissing, H.C. ten Berge en Jacques Hamelink. Kortom, een fonds naar mijn hart, waar best wel wat meer aandacht aan mag worden besteed. Aan die verzuchting komt dit nummer gedeeltelijk tegemoet: de auteurs ??? veelal Amsterdamse studenten redacteur/editor ??? pluizen aspecten uit van de geschiedenis en de petite histoire van het bedrijf. Het fonds inhoudelijk bespreken doen zij niet echt, maar hun invalshoek is dan ook niet primair tekstgericht.
      
Hans Renders en Sjoerd van Faassen zetten in hun ??? heldere en erg volledige ??? inleidende artikel de feiten op een rijtje. Daarnaast geven ze een indicatie van wat er zoal bij de uitgeverij verscheen: dat varieerde van Leon Trotski tot Gy??rgy Konr??d en Anja Meulenbelt. Nadat ze in 1959 samen een tijdschrift hadden opgericht, gingen Johan Polak en Rob van Gennep in 1962 als uitgevers met elkaar in zee. Polak & Van Gennep bracht politiek en filosofie, maar aanvankelijk vooral veel Nederlandstalige en vertaalde literaire werken (Boutens verscheen er naast Guevara). Bovendien verscheen bij de uitgeverij het tijdschrift Merlyn, waarin literatuurwetenschappers close reading beoefenden. Toen de wegen van Polak en Van Gennep in 1968 scheidden, richtte Van Gennep als ondersteuning van zijn uitgeverij de boekhandel Van Gennep op. Zo is de geschiedenis van Van Gennep ook een beetje de geschiedenis van de linkse boekhandel in Nederland: tot halverwege de jaren 1970 floreerde het bedrijf, maar met het linkse gedachtegoed kwam ook het linkse boek in de verdrukking. In 1985 moest boekhandel Van Gennep de boeken neerleggen.
      
Renders en Van Faassen stellen die wijziging in het politieke klimaat nogal tendentieus voor: ???Aan het eind van de jaren zeventig [bleven] er erg weinig mensen over [???] die het heil van de wereld wilden grondvesten op de filosofie van het leninisme of de opvattingen van Karl Marx.??? Op de radicale jaren 1960 en ???70 wordt, zo lijkt het soms, met enige g??ne teruggeblikt, alsof de linksen in het beste geval na??eve hippies waren. Het stuk opent dan ook met een obligate linkse zelfkastijding. ???Wat was ik toen een groot denker, dacht ik???, zo blikt Van Gennep in 1985 terug op de jaren 1960. Ook wordt enigszins smalend geschreven over ???allerlei politieke instanties die het goed met de mensheid voorhadden???.
      
Andere artikelen zoomen in op aspecten die in het inleidende stuk al aan bod kwamen. Zo gaan Emma Punt en Priscilla Ruizeveld de Winter dieper in op de financi??le moeilijkheden van boekhandel Van Gennep. Hierbij steunen zij vooral op de jaarverslagen van het bedrijf. Bij wijze van verklaring van de neergang van Van Gennep herinterpreteren de auteurs in ????n beweging nog een stukje politieke geschiedenis: ???De linkse plannen op politiek gebied liepen op niets uit en de boekhandel werd hier de dupe van.??? Ook grootschalige winkeldiefstallen hielpen Van Gennep de das om doen. Dat een socialistische winkel last heeft van diefstal heet in dit artikel doodleuk ???een koekje van eigen deeg???. Als klap op de vuurpijl wordt Boudewijn B??ch of all people opgevoerd als autoriteit inzake Van Gennep. B??ch wijt de slechte resultaten van de boekhandel aan de arbeidsorganisatie ??? een collectief waarbij ???iedereen bijna evenveel verdiende???, wat ???negatief??? zou werken ??? en aan de ???hautaine houding??? van het personeel. Een vlijmscherpe analyse, zoveel is duidelijk.
      
Behoorlijk ontluisterend is het stukje geschiedenis dat Anne Firet en Agnes van der Veen reconstrueren: in november 1976 ontstond enige animositeit in feministische kringen omdat een vrouwelijke werkneemster bij boekhandel Van Gennep was ontslagen. Uit protest tegen de ondemocratisch genomen beslissing tot ontslag gingen zes werknemers van het collectief in staking, waarop die prompt ook werden ontslagen. Een uitspraak van de rechtbank zorgt voor de herindiensttreding van vier stakers, die vervolgens zelf opstappen. Dat dergelijke karikaturale affaires de geloofwaardigheid van het linkse gedachtegoed geen goed doen, behoeft wellicht geen betoog.
      
Voorts in dit nummer praat Lisa Kuitert met Sjef van de Wiel, in 1969 een van de oprichters van de Socialistiese Uitgeverij Nijmegen, die in de jaren 1970 werk bracht van onder meer J.F. Vogelaar, Pierre Macherey en Louis Althusser. Erica Pierik gaat in op een reeks van erotische pocketboekjes die in 1970 bij Van Gennep verscheen. Een merkwaardige onderwerpkeuze toch wel ??? is dit werkelijk interessanter dan pakweg Van Genneps ???Kritiese bibliotheek???? Maar ik wil liever niet op dit moppertoontje eindigen: uiteraard is het een goede zaak dat dit nummer van De boekenwereld er is.


freespace Nieuwzuid
2008, nr. 32 ??? www.nieuwzuid.be
Yang ??? ???Juiste daginformatie???
2008, nr. 4 ??? www.yangtijdschrift.be

Enkele maanden geleden maakten de redacties van Yang en freespace Nieuwzuid bekend dat ze vanaf 2009 gezamenlijk door het leven gaan onder de moeilijk uit te spreken naam nY. Die fusie klinkt overtuigde tijdschriftensceptici misschien als muziek in de oren ??? sommigen zien het tijdschriftenlandschap kennelijk als een nacht waarin alle katten grijs zijn ??? maar voor de liefhebbers van het genre impliceert zij toch vooral het verlies van ????n kwalitatief hoogstaand tijdschrift en dus van vier boeiende afleveringen per jaar. Yang en Nieuwzuid waren ongetwijfeld geestverwanten, maar ze hadden al even onmiskenbaar elk een eigen gezicht. Twee karakterkoppen, waaruit na de fusie hopelijk een even vreeswekkend als zachtaardig smoelwerk tevoorschijn komt.
      
In zijn laatste nummer ??? waarin het einde van het blad sec wordt aangekondigd ??? buigt Nieuwzuid zich over literaire prijzen. Erik Spinoy combineert de institutionele en de discourstheoretische benadering in zijn inleidende en tegelijk programmatische stuk. Een eerste constatering is dat de instituties die traditioneel de oordeelsvorming en het proces van canonisering begeleidden ??? de literaire kritiek en het literatuuronderwijs ??? zich steeds minder van die taak kwijten. Daardoor komt een stuk van de arena braak te liggen waarin verschillende discoursen, verschillende invullingen van het begrip literatuur strijden om dominantie. ???Binnen de hedendaagse context valt deze taak in toenemende mate het literaire prijzencircuit toe, dat daarmee de lacune opvult die de traditionele instituties achterlaten.???
      
Erkenning en literaire legitimiteit worden meer en meer via het prijzencircuit bedongen, aldus Spinoy. Anders dan het ???verkooppraatje??? ons wil doen geloven, houdt dit geen democratisering in van het oordeel over literaire kwaliteit, maar een kritiekloze aanvaarding van een commerci??le logica. Spinoy pleit dan ook voor ???het categorische streven naar autonomie???: een koppig verzet tegen alle geboden en beperkingen die de vrijplaats van de literatuur willen verkavelen en aan literaire bouwpromotoren prijsgeven. Het is een pleidooi dat de afgelopen dertig jaar in een ander geestverwant en onlangs stopgezet tijdschrift ??? het onvolprezen Raster ??? te horen is geweest, maar dat helaas weinig aan relevantie heeft ingeboet.
      
Kevin Absillis merkt op dat schrijvers de wildgroei van literaire prijzen met argusogen bekijken: prijzen en dan vooral commerci??le prijzen tasten de artistieke integriteit en de autonomie van het schrijverschap aan, omdat ze al te nadrukkelijk van buitenaf ??? dat wil zeggen, van buiten het ???autonome??? domein van de literatuur ??? het proces van literaire erkenning zouden sturen. Zij die de schijn van de autonomie willen ophouden, of er graag zelf in blijven geloven, laten zich laatdunkend over het prijzencircuit uit. Paradoxaal genoeg is dat ook wat de prijzen beogen: schrijvers als autonome kunstenaars consacreren. Zo bevestigen beide partijen ???de dominantie van de op artistieke vrijheid gebaseerde ideologie van het moderne schrijverschap???. Een g??nant schaduwgevecht, zou de cynicus zeggen, maar laat ik voor ????n keer optimistisch blijven.
      
De redactie van Yang heeft een dossier samengesteld rond het thema ???werk??? of ???oeuvre???. Hierin komen verschillende kunstdisciplines aan bod. Zo bespreekt Peter Verstraeten het auteursbegrip in de film: wanneer de films van een regisseur een herkenbare stijl hebben ??? cameravoering, belichting, acteursregie enzovoort ??? krijgt deze regisseur de status van ???auteur???. Het werk van een ???auteur??? wordt gemakkelijker als oeuvre bestempeld en fungeert als referentiepunt in het exploderende festivalcircuit. Samuel Vriezen heeft het over de organisatie van het oeuvre in de muziek. Het stuk hinkt een beetje op twee benen: enerzijds bevat het een onafgewerkte bespiegeling over het verband tussen opusvorming (en -nummering) en de reproductie en distributie van partituren. Anderzijds behandelt het verschillende manieren waarop componisten hun werk organiseren. John Cage laat bijvoorbeeld het muzikale werk vervloeien met de buitenwereld om zo oeuvrevorming tegen te gaan, terwijl Karlheinz Stockhausen maniakaal aan oeuvrevorming doet door de meest heterogene stijlen en vormen samen te brengen in ????n cyclisch opus, onder ????n overkoepelend organisatieprincipe. Kortom, fascinerende materie.
      
Voorts in dit nummer een interessant stuk van Kris Pint over het verrassende verlangen naar een oeuvre in de late lessenreeksen van Roland Barthes (de man die beroemd is geworden met zijn kritiek op het concept ???oeuvre???), en een abecedarium van Dani??l Rovers en Iannis Goerlandt bij het literaire oeuvre van de onlangs overleden Amerikaanse auteur David Foster Wallace.