Op deze pagina's is het archief van DW B terug te vinden. Voor de actuele website ga naar: http://www.dwb.be

Het Vrolijke Bestaan

Verschenen in: Ondood
Auteur: Jeroen Bernaer

Buiten was het donker. Max sloot de zware roodfluwelen gordijnen en knipte de staande lamp in de hoek aan. Hij was steeds trots geweest op het frivool, in art-nouveaustijl versierde stuk. Een zwak, warmgeel licht verspreidde zich door de kamer en bleef haperen aan de meubeloppervlakken. Er was net genoeg licht om te kunnen lezen. Max liep naar de schrijftafel, de stoel kraakte toen hij ging zitten. Hij bemerkte de schaduw van zijn lichaam op de muur voor hem en keek op het horloge dat op de hoek van de tafel lag. Kwart voor zes. Hij had de begrafenisondernemer opgebeld en een kist besteld. Tevreden nam hij zijn pen, bedacht zich en liet de vergulde bel enkele keren rinkelen.

       ???Yes, mylord????

       ???Geoffrey, zou je het eten wat later kunnen serveren? Om zeven bijvoorbeeld? Ik kom zelf wel naar beneden, je hoeft me niet te waarschuwen.???

       ???Zeker, mylord.???

       ???En oh ja, ik wil voor de rest van de avond niet meer worden gestoord.???

       De deur kraakte toen Geoffrey ze sloot. Max dronk zijn glas wijn leeg en begon vervolgens de stapel papieren op het bureaublad door te nemen, hier en daar in de marge een aantekening makend. Gedurende lange tijd was er niets anders te horen dan het regelmatige tikken van het horloge. Toen Max opkeek, merkte hij dat het ????n minuut voor halfzeven was. Hij nam de revolver uit de lade, sloot ze en plaatste het wapen tegen zijn slaap. Om halfzeven haalde hij de trekker over.


II

 

De kilometers gleden weg onder de wielen van de Mercedes. De snelweg was verlaten. Het had de hele dag hard geregend en de verlichting vonkte op in het natte asfalt. Het jonge koppel in de auto zweeg. Beiden keken strak voor zich uit. Elk woord zou er een te veel zijn, wisten ze. Ze konden het niet over hun hart krijgen. De radio stond aan. If you walk out on me, I???m walking after you. De jongeman aan het stuur bedacht plotseling dat het hem altijd al had doen denken aan de mythe van Orpheus en Eurydice. Hij draaide aan de volumeknop zodat de muziek hen overspoelde als een kolkende, pijnlijke, zoete vloed. De golf omsloot hen als een rivier, nam hen in zich op. De jonge vrouw zei niets, keek zelfs niet opzij naar haar geliefde. De man las de plaatsnamen op de verkeersborden. Hij zei niets. Het nummer op de radio was gedaan en een nieuw nummer begon, met gierend gitaargeweld waar zij anders misschien barstende hoofdpijn van kreeg, maar nu niet. Hij herkende het liedje. Hij duwde het gaspedaal nog wat dieper in en tikte het ritme mee op het stuur. Won???t you die tonight for love, baby, join me in death. Toen het nummer op het punt was gekomen waarop al het gitaargeweld werd samengeperst in enkele oorverdovende seconden van stilte, keek de jongeman zijn meisje aan, hief zijn rechterhand op en streelde haar wang. Hij glimlachte. Net op dat moment boorde de wagen zich in een betonnen afsluiting.

 

 

III

 

???Ik heb drie verkenners nodig???, zei kolonel Menkins. ???Vrijwilligers???? Dan stak zijn hand op en keek strak naar Edgar.

       ???Ok??. Nog iemand???? Dan schudde het hoofd zachtjes heen en weer, terwijl hij zijn blik op Edgar gericht hield. Zijn lippen vormden ????n woord: ???Don???t.??? Edgar keek terug en stak vervolgens zijn hand op. Dan fronste zijn wenkbrauwen en fluisterde onhoorbaar: ???Damn it.??? Jimmy Walters stak als derde zijn hand op.

       ???Heel goed. Ik heb jullie nodig. Doe alsjeblieft geen domme dingen. Hang de held niet uit.???

       De drie mannen knikten en kropen over de rand van de schuttersputjes. Voorzichtig, half ineengedoken kwamen ze door het eerste bamboeveld. Ze staken net een paadje over toen het schot viel. Walters lag op zijn gezicht in de mulle aarde en er stroomde bloed uit zijn hoofd.

       ???Edgar, ga terug, nu, ik zal je dekking geven???, zei Dan op gedempte toon terwijl hij Walters lichaam naar zich toe trok.

       ???Dan, don???t do it. I???m sorry.???

       ???Geeft niet. Maar dit had ik veel eerder moeten doen, Edgar. Ga, jij kan het redden. Ga, voor ze ons allebei hebben.??? Edgar zweeg maar leek het plan te overwegen. Toen keek hij Dan verontschuldigend aan.

       ???En Edgar???, zei Dan, terwijl hij zijn vriend bij de arm greep. ???Maak haar gelukkig.???

       Edgar keek Dan diep in de ogen en draaide zich om. Toen hij bijna opnieuw bij de schuttersputjes was geraakt, weerklonk een schot.

 

 

IV

 

???Wat scheelt er met hem????, vroeg de man aan de barman, terwijl hij met de kin in de richting van de jongeman in de witte schort wees die buiten de stoep aan het vegen was.

       ???Weet je dat dan niet? En stop met op de toog te leunen, ik moet hem nog afvegen.???

       ???Wat moet ik weten????

       ???Hij zegt niks meer omdat??? Wel, het verhaal gaat dat toen hij acht was, hij op een zomeravond, ergens eind augustus, met vrienden aan het spelen was op die bergflank daar???, zei de barman wijzend. ???In de late namiddag waren er wolken komen opzetten en het begon plots hevig te regenen. Ze liepen zo snel mogelijk der Bergr??cken af. Het was inmiddels pikdonker en ze dachten dat ze verdwaald waren, tot h??j aan de voet van de helling tussen de sparren door een schuur zag die hij herkende. Het was de schuur van zijn ouders, waarin hij al zo vaak tussen de hooibalen had liggen lezen. Hij loodste zijn vrienden mee naar die schuur, deed de poort open en bam! Wie zag hij daar hangen, aan een touw aan een dwarsbalk????

       De barman liet de vraag even tussen hen in rusten. Tijdens zijn verhaal was hij steeds meer op de bar beginnen leunen. Nu rechtte hij triomfantelijk zijn rug.

       ???Zijn vader. Wat zeg je me daarvan????

       ???En sindsdien heeft hij niks meer gezegd????

       ???Geen woord.???

De man trok verbaasd zijn wenkbrauwen op en perste de lippen op elkaar.

 

 

V

 

Milan Dimitrescu werd gevonden met het hoofd op de schrijftafel. Het vodje papier waarop zijn voorhoofd rustte, zat onder het bloed. De rechercheur tilde Dimitrescu???s hoofd op en trok voorzichtig het blaadje weg, streek met een hand het bloed zo veel mogelijk weg en nam het met beide handen vast.

       ???Hij moet omstreeks halfzeven overleden zijn, volgens de dokter???, zei zijn collega.

       ???Het gevoel in je vingers als je een gezicht in het vizier krijgt. Zij zien jou niet, jij hen des te beter. Je kan hun gezichten zien, de uitdrukking erop. Je houdt je adem in, je voelt je even machtig. Hun lot ligt in jouw handen, en je weet het. Je zou die journalist daar, of de kromme vrouw die in de vuilnisbakken snuffelt, kunnen neerschieten, of iemand anders. Aan jou de keuze. Je hoeft alleen de trekker over te halen.

       Op een keer, de oorlog was nog maar net uitgebroken, zat ik op de bovenste verdieping van een flatgebouw. Beneden me, op het marktplein, liep een jong koppel. De moeder had een kind aan de hand, de man sloeg zijn arm rond het middel van de vrouw. Ik besloot het kind te doden. Ik weet niet waarom. Het bloed spatte tot op de vingers van de vrouw. Ze liet verschrikt de kleine hand los, keerde zich om naar haar kind, huilend, en bukte zich. Haar gezicht leek wel van binnenuit te exploderen, maar het was mijn schuld. Mijn schuld. De man heb ik gespaard.

       Zo heb ik tussen 18 en 26 december 1989 achtendertig mensen gedood. Ik kan er niet meer mee leven. Dit is het einde. Voor alle levens die ik heb genomen??????

       ???Dus zelfmoord???, stelde zijn collega.

        ???Nee, moord. Maar het briefje is echt.???

 

 

VI

 

Luitenant Jefferson hoorde aan zijn rechterkant iemand kreunen. Achter hem, in het stadje op de andere oever, weerklonk dof gerommel, afgewisseld met geratel van machinegeweren. Af en toe werd de vlakte enkele seconden verlicht door een projectiel, waarop enkele gewonden zenuwachtig heen en weer begonnen te schuifelen. Jefferson lag op zijn rug in het bedauwde gras en staarde naar de duistere hemel boven zich. Plots verscheen er een gestalte in zijn blikveld, die zich over hem heen boog.

       De man hurkte bij hem neer en knoopte zijn uniformjasje open. Met een kleine zaklantaarn belichtte de dokter het bovenlichaam van de officier. Een tweede man hurkte neer en nam de zaklantaarn over. De dokter trok het met bloed besmeurde hemd van de luitenant open, inspecteerde het verband en fluisterde: ???Morfine toedienen.??? De man die bij hem was, deed wat hem was opgedragen. Ze gingen verder.

       Jefferson hield zijn ogen nog steeds op de hemel gericht. Er kwamen openingen in het wolkendek, zag hij. Hij hoestte en voelde iets warms opwellen uit zijn borst en keel. Sterren, waarvan het licht de aarde nauwelijks bereikte, hoog boven hem. Bijna tastbaar, alsof het genoeg was de arm uit te strekken om ze aan te raken.

       Vanuit zijn ooghoeken zag Jefferson het schijnsel van de zaklantaarn steeds flauwer worden. Recht voor hem, enkele kilometers westelijker, brak de schijf van de bijna volle maan door de wolken. De man met de zaklantaarn knipte het licht uit. Jefferson hoestte opnieuw, rochelend dit keer. Toen was hij dood.

 

 

VII

 

Het lijkt wel of ik dood ben en in een andere, geruisloze wereld ben terechtgekomen. Het zou me niet kunnen schelen als ik werkelijk al dood zou blijken te zijn. De sneeuw, de kale, dorre boomstammen en de loodkleurige hemel komen me kil en onbekend voor. Is dit het dorp waarin ik ben opgegroeid?

       Zolang er sneeuw ligt, wordt het nooit donker. De gedachte verrast me. Precies wat ik vroeger dacht. Nog niet zo lang geleden ??? wat is een jaar in een mensenleven? ??? moest ik nog maar een sneeuwlandschap zien of ik werd al bevangen door een haast kinderlijke gelukzaligheid, zij het ingetogener, vrediger, zonder de drang om meteen naar buiten te hollen en een sneeuwpop te maken. Nu wil ik niets meer, behalve het leven, voor de luttele tijd die me nog gegund is, met opengesperde ogen aanstaren, en terugdenken.

       Langzaam daal ik de heuvel af. De daken op de heuvel tegenover me zijn wit besneeuwd, de bomen nevelig zwart. Had ik de seconde waarop ik haar naam zei en ze zich omdraaide naar me, die ene seconde waarop ze me zacht aankeek, voor ze mijn toekomst vermoordde, maar kunnen vasthouden. Had ik mijn leven maar kunnen stopzetten op die ene seconde, terwijl alles rond mij en haar zijn gewone dagelijkse ritme bleef tikken. De wonde aan mijn hand klopt in alle hevigheid. Ik kan het bloed bijna voelen stromen.

       Haar lange, roodbruine haren; haar heerlijke, hevig blauwe ogen als de Zuid-Franse hemel, de lichte blos op haar wangen, haar mooie mond, die heerlijke glimlach van haar. Kon ik haar vatten in de mooiste po??zie, ik deed het. Maar ik kan het niet. Ze is te prachtig om in woorden te vatten. Mijn pogingen zouden ondergesneeuwd raken als lijken, kil en koud zijn en niets van haar schoonheid in zich dragen. Hoe had ik haar schoonheid ooit kunnen neerschrijven zonder er afbreuk aan te doen? Ze is niet te vatten in po??zie, ze ??s po??zie.

       Plots heb ik zin om op de grond te gaan liggen. Ik weet niet waarom. Het heeft geen zin haar naam te fluisteren in de koude, ochtendlijke stilte, midden in dit haast vredige sneeuwlandschap. Het heeft geen zin.

       Een man schreeuwt: ???Vuur!??? Ik hoor de schoten. Mijn laatste moment is voorbij.

 

 

VIII

 

Brandweercommandant Mobet stond buiten te roken. Op de drempel zat zijn vriend en collega-brandweerman Reyckaert. Mobet inhaleerde diep toen het alarm begon te loeien.

       Een minuutje later zaten ze in een roodwitte personenwagen. Voor hen reed een ambulance, achter hen een brandweertruck. Aan het kruispunt moest de ambulancier plots hard remmen voor een auto die uit een zijstraat kwam. Mobet, die aan het stuur zat, kon de ziekenwagen niet meer ontwijken. De bestuurder van de achteropkomende truck had niet genoeg afstand gehouden en reed in op de wagen van Mobet, die vrijwel onmiddellijk vuur vatte.

       Terwijl ik dit neerschrijf, krijg ik het gevoel alsof iemand ongemerkt mijn buik heeft opengesneden en mijn ingewanden opgelepeld. Ik heb het zien gebeuren, de aanrijding, het vuur en al, wilde op het brandende wrak toelopen, maar iemand greep me van achteren vast en zei: ???Laat hen, je kan niets meer doen.???

 

 

IX

 

Tijs had moeite om zijn fiets onder controle te houden. Hij zoog koude lucht tot in zijn longen. De straat tolde voor zijn ogen.

       ???Leuk feestje, h?????, zei Arne, die naast hem reed.

       ???Zalig.???

       De twee vrienden zagen hun fietsende schaduw geprojecteerd op het asfalt. Tijs keek om en raakte verblind door mistlicht.

       ???Waarom rijdt die idioot met zijn mistlampen aan???, gromde hij.

       De auto stopte. Een man stapte uit en begon achter de fietsers aan te hollen. De twee studenten merkten het niet en reden zwalpend voort. Pas toen de man Tijs bijna had ingehaald, zagen ze hem. Hij sprong op Tijs toe maar miste, waarop de twee vrienden dubbel sloegen van het lachen. De man kroop vloekend weer recht. De portieren van de wagen gingen open en drie mannen stapten uit. Binnen de drie seconden hadden ze zich bij hun makker gevoegd. Ze grepen Tijs en Arne vast en wierpen hen tegen het asfalt.

       Toen de mannen klaar waren, stapten ze in de wagen en reden weg. Voor hij in een zwarte, peilloze diepte wegzonk, zag Tijs nog net hoe ????n van de mannen een papiertje uit het raampje wierp.

 

 

X

 

Op de trappen voor het caf?? zat een man, rokend. De zware bassen van de muziek binnen drongen gedempt tot hem door. De deur ging krakend open. De bassen dijden uit en vormden gelaagde melodie??n met de hoge elektronicatonen. Een jongeman liep snel de trappen af, de handen in de zakken van zijn corduroy winterjack. De man op de trappen keek hem na tot hij aan het eind van de straat om de hoek verdwenen was. Hij hief zijn kin en blies de sigarettenrook uit. Even keek hij hoe de walm in de nachtelijke hemel oploste.

       Toen drukte hij zijn sigaret uit op de ijskoude, leistenen trap, stond op, trok de deur naar zich toe en stapte naar binnen, trok een revolver uit zijn broekriem, richtte en haalde de trekker over. Terwijl er paniek ontstond in het caf?? en mensen begonnen te gillen, zei hij: ???Je had me mijn geld maar moeten geven.??? Vervolgens draaide hij zich om en liep het caf?? uit, de handen in de zakken, zoals hij de jongeman had zien doen.

 

 

XI

 

Alice, wiens gehoor de laatste tijd al wat achteruit was gegaan, merkte niet dat Marcus zijn huissleutel in het slot stak en omdraaide. Ook toen hij ???Alice, Alice, waar zijt ge???? riep, reageerde ze niet.

       Het was halfzeven ???s avonds en Marcus was net terug van de chemotherapie. In de smalle woonkamer van het rijtjeshuis tikte de staande klok al eenenvijftig jaar ongenadig voort.

       ???Heeft ze de pillen gepakt die ik voor haar had klaargelegd? Ligt ze van die pillen misschien in slaap voor de tv????, bromde Marcus terwijl hij zijn schoenen inruilde voor wollen pantoffels. Hij duwde de deur van de woonkamer zachtjes open en zag haar aan het bijzettafeltje staan, de telefoonhoorn aan het oor. Marcus vertrok zijn mond van walging en woede.

       ???Godverdomme, Alice, had ik niet gezegd van de telefoon te blijven?! Wie heeft de stekker weer ingestoken? Hebt gij dat gedaan????, brulde hij, terwijl hij haar de hoorn uit de hand rukte. ???Smerig ros, ge zult dat geen tweede keer moeten proberen!???

       Hij greep haar bij de schouders en duwde haar tegen de muur.

       ???Marcus, nee, het spijt mij, ???k zal ???t nooit meer doen.??? De tranen liepen haar over de wangen. Toen greep hij haar bij het haar en beukte haar achterhoofd tegen het behang, greep haar bij de keel en kneep hem met beide handen dicht. Plots verzachtte zijn gelaatsuitdrukking, liet hij haar keel los en duwde haar. De vrouw viel met de slaap op het bijzettafeltje. Het glazen blad barstte, maar brak niet. Een van Alices pantoffels lag op zijn kant op de vloer. Marcus ging in de sofa zitten, de handen in het haar, dat door de chemotherapie erg dun aan het worden was. De klok tikte voort.

 

 

XII

 

???Kijk eens wat voor een idioten daar aan de overkant. Ze zien er belachelijk uit met hun lange zwarte jassen en hun vilthoeden.???

       ???Inderdaad. Net een vaudevilleteam.???

       ???Een wat????

       ???Niks. Laat maar. Jongens, ik ga even naar het toilet, h??.???

       ???Ze komen hierheen! Niet te geloven???, zei Koen.

       Reinout duwde de deur van het herentoilet open. Hij zou vast in de problemen komen. Waarom had hij naar zijn vrienden geluisterd? Waarom was hij over het hek gekropen om met hen een broodje te gaan eten? Hij had geen pasje om ???s middags de school te verlaten en ook al was dat oneerlijk, hij had het beter stilzwijgend aanvaard.

       Hij ritste zijn gulp dicht en waste zijn handen. Hij keek even op om in de spiegel zijn kapsel te inspecteren. Vooraan, in de broodjeszaak, knetterden plots machinegeweren.

 

 

XIII

 

Een vijftigtal bewoners uit het dorp werden in rijen van vijf geplaatst, met telkens een halve meter ruimte tussen hen in. Aan de rand van de weg naar het dorp stonden de overige dorpelingen angstig toe te kijken. Een zuigeling huilde om zijn moeder. Een Duitser met geladen machinegeweer hield hen nauwlettend in de gaten. Hij trachtte zijn gezicht een neutrale uitdrukking te geven. Quasi-onge??nteresseerd haalde hij de veiligheidspal om.

       Moeders huilden, schreeuwden om hun zoons en dochters die enkele meters verderop, onbereikbaar ver, op het grasveld stonden te wachten op wat komen zou. Oude mannen en vrouwen, met kapotte, verweerde tanden, riepen naar hun partners.

       V????r de groep mannen, vrouwen en kinderen die met trillende oogleden opzij keken naar hun smekende, huilende familieleden en vrienden, stonden enkele Duitsers in feldgrau, de lopen van hun geweer dreigend naar voren gericht. Verderop stond een groep SS???ers, die, rokend, een praatje maakten. Een rijzige man met gitzwart haar, grijzend aan de slapen, getooid in een lange, zwarte oliejas, lachte. Hij draaide zich om en trok vrijwel meteen zijn gezicht weer in de plooi. Zuchtend haalde hij zijn Lugerpistool uit de holster.

       Langzaam, haast majestueus, stapte hij op de vijftig dorpelingen af.

       ???Voor jullie kijken. Iedereen die opzij kijkt, wordt gestraft???, zei hij bijna debiterend.

       Met dezelfde rustige tred als daarvoor marcheerde hij tussen de rijen door. Hij hield de handen op de rug, de Luger losjes in de rechterhand. Plots draaide hij zich om, greep het pistool en zette de loop tegen de slaap van een jonge bakkersknecht. Hij grijnsde, haalde het pistool weer weg en schoot de vrouw naast de bakkersknecht in het achterhoofd. Het schot galmde over de vlakte en verwaaide. De moeder van de dode vrouw begon te huilen en liep op haar gevallen kind af. Nog voor de Duitse soldaat haar had kunnen neerleggen, had ze de officier bereikt. De vrouw aarzelde, bleef staan. De man strekte zijn arm en schoot haar in de borst. Hij stapte over het lijk van de oude vrouw heen.

       Bij de volgende rij schoot hij links en rechts twee personen neer. Aan een kleine jongen in kniebroek vroeg hij: ???Wie alt bist du, mein Sohn???? De jongen keek strak voor zich uit en zei toen, nauwelijks hoorbaar, met een zwaar Frans accent: ???Zw??lf, mein Herr.???

       De officier stapte langs de jongen heen en bleef staan, de hand op de kin, alsof hij diep nadacht. Toen keerde hij op zijn stappen terug en keek de jongen diep in de ogen. Het schot schrikte enkele kraaien op, die krassend wegvlogen. De officier keek naar de hemel, keek toen naar de kreunende jongen aan zijn voeten, naar het bloed dat over de kleine handen van het kind heen uit het rechterkniegewricht begon te lopen. Het tweede schot maakte alles anders.

 

 

Epiloog

 

Uit het raam kijken terwijl wolken voorbijdrijven. Een kraai, zijn vleugels uitspreidend, zoekt zijn evenwicht op de luchtstroom. It is possible??? to die. Uit het raam kijken terwijl de eenvoudige, heldere en tegelijk duistere, pulserende, haast bezwerende pianoklanken van Philip Glass??? Metamorphosis Two je overspoelen. Terugdenken aan voorbije uren, aan die ene film. Ontroerd worden door de muziek, erin opgaan, verdrinken, als in een rivier. Terugdenken aan de laatste woorden, de laatste beelden:

       To look at your life, always to look life straight in the eye, and to know it, for what it is, at last to know it, to love it, for what it is, and then??? to put it away. Dearest, always the years between us??? always the years???  always??? the love??? always??? the hours.

       Ik blijf uit het raam staren.

 

 

 

Met deze tekst won Jeroen Bernaer de Interuniversitaire Literaire Prijs Babylon 2005.