[1]

Er waren eens veel kikkervisjes in een vijver. Ze zwommen maar wat rond in hun waterige wereld, af en toe piekerend over het raadsel van het gloeiende ding dat langzaam omhoog klom, dat zich over het dak van hun domein voortbewoog en dan weer verdween. Het gloeien was warm, helder, aangenaam. Op een dag veranderde een van de kikkervisjes, zoals kikkervisjes wel vaker doen, in een kikker. Hij genoot van zijn nieuwe vrijheid, sprong op een lotusblad, en observeerde de droge wereld rond de vijver. Wanneer hij terug onder water dook, vroegen de kikkervisjes hem om eindelijk dat mysterieuze gloeien te verklaren, waarnaar ze zo intens verlangden.

           ???Het vormt een perfecte cirkel???, zei de kikker.

            ???Cirkel???? vroegen de kikkervisjes.

            ???Het is zo helder dat het je ogen doet tranen???, zei de kikker nadat hij er even over had nagedacht.

            ???Tranen???? vroegen de kikkervisjes.

            Wat de kikker ook zei, de kikkervisjes beheersten de nodige concepten niet om het te kunnen begrijpen. Uiteindelijk kwaakte de op stang gejaagde kikker dat er maar ????n manier was waarop de kikkervisjes ooit zouden kunnen begrijpen wat voor iets de zon was: ze moesten zelf veranderen in kikkers.

            Wat zegt mijn handleiding van de Japanse mythologie? Satori (verlichting) is moeilijk om uit te leggen. Zen (leegte) lacht er een beetje mee, houdt ons voor dat verlichting niet te onderwijzen valt. Heb je het ervaren? Mooi. Indien niet? Sorry!

            Satori overvalt je, volgens de Rinzai-factie. In een ogenblik is het daar. (De Obaku-factie laat beide toe: plotse satori, of langzaam door meditatie bereikte satori.) Het archetypische geval is dat van de bosatsu Battabara. (Bosatsu of, in het Sanskriet, bodhisattva: een hero??sche ziel die op het punt staat om de permanente Verlichting te bereiken, maar dat nog even uitstelt om anderen te helpen in hun streven naar hetzelfde.) Battabara was een Indiase broeder die zijn plotse inzicht in bad kreeg, meer bepaald, op het moment dat hij in het thermisch bad stapte, ????n voet in en ????n voet uit het water, zijnde tussen het zuivere en het onzuivere.

Battabara kreeg een bijzondere plaats in het boeddhistische pantheon in Japan. Hij werd de beschermer van het baden, wat kenmerkend mag genoemd worden voor de Japanse levenswijze: de rituele zuivering, het publieke baden, het gedeelde hunkeren naar vlekkeloosheid, van lichaam en ziel, van de anderen en jezelf.

 

[2]

Wat doet de tijd? Welke rol, wat voor functie? De tijd verhindert dat alles in ????n adem gebeurt. Er was toen en er is nu. Maar het feit dat er een ???toen??? was, be??nvloedt het ???nu???. ???Toen??? doorkruist ???nu??? en alles wordt ingewikkeld, onvermijdelijk, ook als het niet in ????n adem gebeurt.

Sommige dingen gebeuren, andere niet. Soms sterven mensen, soms genezen ze: aan of van, dezelfde kanker. De dood is een onomkeerbare gebeurtenis. Wie sterft, heeft een andere impact op de toekomst dan wie gebaat is bij de chemotherapie. In het verleden zit de onomkeerbaarheid, maar de pijl wijst vooruit, naar mogelijkheden. Ik kon niet anders dan ze uitzoeken, verkennen.

Er is wel degelijk asymmetrie in de tijd. Einstein kon met koele zekerheid finale formules opzeggen, maar de perfecte, eeuwige gelijkstelling is een ideaal, een natuurlijke wensdroom. Het ruikt naar ideologie. Het druipt van religieus verlangen naar complete voorspelbaarheid van alles.

In de werkelijkheid komen gegevens in wolken gesproeid.

Mijn energie was slechts ongeveer in verband te brengen met jouw lichaam, en daarbij speelde een soort veelvoud van de lichtsnelheid waarmee jij me in de war bracht. Impliceerde de rommelige berekening een astronomische hoeveelheid? Zoveel energie was nodig om de intrinsieke twijfelaar te doen lopen als een geobsedeerde. En lopen deed ik, jou achterna.

 

[3]

In om het even welke omstandigheden kunnen we kiezen voor een individuele beschrijving: de baan van de aarde rond de zon, die van de maan rond de aarde, het traject van een partikel, van een lichaam (ik!), de golffunctie van het deeltje, of het veld waarin het beweegt, de kleine wildernis waarin het zich bevindt. Anderzijds kunnen we opteren voor een statistische beschrijving. Voor de fenomenen waarin Newton ge??nteresseerd was, blijken de twee beschrijvingen equivalent. Maar bij instabiele of niet-integreerbare systemen lopen ze uit elkaar. Het individuele perspectief wijkt af van wat geldt voor de populatie, het geheel is niet gelijk aan de som van de deeltjes. Wat doen we in zo???n situatie?

            Zo???n situatie: alles wat interessant is in het leven: zodra er dingen zijn die elkaar be??nvloeden, die met elkaar samenwerken of tegen elkaar concurreren. Zodra A en B niet tegelijk mogelijk zijn, zodra de keuze voor A ten koste gaat van B. Luisteren naar Kool Thing van The Sonic Youth of naar de wolkenschappen bij maanlicht van Toshio Hosokawa? De beide tegelijk beluisteren verdubbelt, zelfs voor mij, het plezier niet.

            De weg die zich optut met krimpende regenplassen voor kletterende schoenzoolsterren: mijn zus. Waarnaar een beest dat in de onderwereld rondsluipt zou opkijken, de dolgedraaide maan.

            De goede wetenschapper (iemand als Ilya Prigogine) raadt ons aan om te kiezen voor de statistische beschrijving. Daarmee kunnen we alsnog een stapje verderzetten, in plaats van met Kant in een hoekje te gaan kermen om de verloren rationaliteit. Henri Poincar?? toonde de weg, een perspectiefwisseling: niet gefixeerd op de exacte posities van alle planeten op elk moment, maar op het niveau van het systeem. Blijft het zonnestelsel stabiel? Hoe groot is de kans dat er een planeet op de vlucht slaat en in haar eentje wegvliegt naar het oneindige?

 

[4]

De nacht strekte zich uit, de nacht en duizend nachten, de grote duisternis, een vuilniszak, opengereten, opengeplukt door een raaf, een bewegende schaduw, het vreemde vermoeden van een dubbelganger, een scherp afgelijnde afwezigheid, een hardnekkig zwijgen, enkele verstrooide korrels herinnering, de handen van iemand, het mobieltje in haar handen, zonder bijbedoelingen, nieuwsgierig, menselijk, zoals mensen gebrand zijn op informatie, op het vervolg, alsof wat zal komen niet reeds geweest is, flitsen van andere nachten, natte straten, braaksel, glimmende planten, iemand die neuriet, de geur van urine, een ingedeukte auto, een licht aan, ergens in een kamer op de derde verdieping van het schoolgebouw, de lagere school, een verloren handschoen, het geluid van een douche, het hete water stralend op stijve schouders, de nacht van de duizend nachten en ????n nacht, de nacht dat ik bij haar waakte, de leegte waarvan ik de naam niet kende, de nacht die de werkelijkheid zou bevrijden, liet mij niet los.

            Middernacht naderde, en kwam maar niet. Ik wandelde door straten zo veelvuldig als vergeten verhalen, de overvloedige tijd, het langzaam verglijden, het gewisse van herhaling, de zekerheid van het terugkomen, de bevestiging, het silhouet van de wandelaar ???s nachts, de schipbreukeling, de levende dode in de nachtmerrie, tegen de achtergrond van pachinko-paleizen en hotelkamers voor ????n uur. Je wenkte, de betekenisloosheid, de slapeloosheid, de hel, het begin van mijn hel.

            Ik vond een koolmeesje (Parus minor), een dood vogeltje, gaaf, alsof het sliep, op de rug, pootjes in de lucht, tengere klauwen opgerold. Ik wenste dat ik de wilskracht had om het vogeltje te begraven, de biljoenen verloren moleculen, de nog niet uiteengevallen maar niet meer te redden eenheden van betekenis, de ademloze woorden in een luchtledig verhaal. Ik moest mij concentreren op jou.

  

[5]

Ik voelde zweet druipen langs mijn kortgeschoren achterhoofd. Zelfs met de airconditioning op volle toeren duurde het een tijdje eer het koel genoeg was in de Honda Mobilio.

Shinsei, mijn zoontje, vroeg opeens de ultieme vraag: ???Waarom werd het heelal gemaakt????

Je verklaarde je meteen onbevoegd, ???Die vraag is veel te diep. Dat is iets voor je vader, vraag het maar aan hem.???

Ik begon te hakkelen.

???Dat krijg je met waaromvragen??? die zijn soms absurd??? we kunnen altijd waarom vragen??? waarom dit, waarom dat??? alsof er altijd een reden moet zijn??? maar soms is er geen reden??? waarom werd het heelal gemaakt??????

Het licht sprong op ???groen??? (maar eigenlijk appelblauwzeegroen; Japanners noemen het ???blauw???). Ik drukte op de gaspedaal.

??????dat is zo???n vraag??? er is geen waarom??? er was geen reden om het te maken??? er was ook geen reden om het niet te maken??? wel of niet maken, daar was geen reden voor??????

Ik moest zwenken om een fietser te ontwijken.

??????het werd door niemand gemaakt??? om geen enkele reden??? het maakte zichzelf??? het zijn alleen mensen die redenen uitvinden om dingen te maken??? wij geven redenen??????

Een vrachtwagen blokkeerde de linkerrijbaan; ik schakelde de richtingaanwijzer aan en moest even wachten om naar de rechterrijbaan te kunnen.

Shinsei verwittigde snel, ???Het treinstation is rechtdoor.???

Je legde zorgvuldig uit dat Papa wel wist waar het treinstation was. Soms blokkeerde iemand een rijbaan, en dan moest Papa naar het andere rijbaan.

???Waarom blokkeren mensen de rijbaan????

???Het zijn lastige mensen???, antwoordde ik, een nukkige opmerking die de conversatie stopzette.

In stilte bedacht ik een perfect redelijk antwoord. Misschien moest de vrachtwagenchauffeur een lading lossen en was er in deze buurt nergens anders plaats om zo???n grote vrachtwagen te parkeren.

            ???s Nachts, helemaal alleen in het appartement, werd ik schreeuwend wakker. Een groot blad van de gatenplant (Monstera deliciosa) naast het bed had mijn wang beroerd. In mijn droom dacht ik dat het de hand van Nanami was, Nanami die veranderd was, volwassen en veranderd in een robot of een zombie.

  

[6]

Via Arctica, de weg van de beer, de ijsbeer: de wereldveranderaar, de Deense entrepreneur Mads Petersen, kwam op het briljante idee om veel geld te verdienen aan de opwarming van de aarde. Met massieve schepen, beladen met meer dan zestigduizend ton ijzererts, brak hij door het smeltende ijs. De Chinese fabrieken stonden te wachten.

            ???Je begon via de Noordpool te gaan omdat je een artikel over global warming had gelezen????

            ???In Denemarken lees je niet zomaar een artikeltje over global warming. Je hoort er voortdurend over.???

            Treinen brachten meer en meer ijzererts om op de schepen te laden.

            ???Voor een bedrijf dat meer dan honderd jaar bezig is geweest met het inschatten van risico???s, hebben onze bedienden ons niets dan goeds opgeleverd???, verklaarde Het Absolute Niets.

            ???Dank u???, prevelde ik.

            ???Een zeldzaam feest op Broadway!???, wisten de Filippijnse kok en zijn Filippijnse hulpje.

            ???Verrukkelijk, korrelig, hartverscheurend, kwiek en alles bij elkaar prachtig???, beaamde het schip (het schip der wetenschap? der nijverheid en koophandel?).

In de tweede act, vijftien jaar later, ontvoerde de bebaarde broer van Ayt??l een dertienjarig meisje (slechts een jaar ouder dan Ayt??l; de gelijkenis was te gortig, maar haar broer inderdaad bebaard). Veel vrouwen in het publiek waren compleet gebiologeerd door het spektakel, tranen in hun ogen, opengevallen monden. De reacties van de mannen waren ingewikkelder, nu eens ongemakkelijk of verward, dan weer trots.

            Het schip wiegde maar. De gangen benauwden mij. Na een tijdje kwam ik een andere ziel tegen, en toen nog enkele. Ik knikte telkens vriendelijk, probeerde vol te houden dat alles normaal was. Bluffen: niet zomaar een spel. Blijkbaar behoorde ik tot de dames en heren in witte jassen, deed ik mee aan hun (???ons????) experiment, een poging tot droomlezen. Zo kalm mogelijk stond ik naast de anderen te kijken naar de snurkende, kunstmatig verlamde ijsbeer. De kruin van het dier was kaalgeschoren ten behoeve van de elektroden.

            Er lieten zich veelkleurige gegevens registreren, maar de hypothese was verdwenen.

            Iedereen verdacht iedereen. Het Absolute Niets breidde zich uit, het alsmaar grotere zwart in het ruim.

            ???Vader!???

            De ijsbeer werd wakker.

            ???Vader!???

            ???Hm????

            Nanami schakelde de televisie uit en legde mijn tijdschrift op het salontafeltje. ???Zou je niet beter gaan slapen????

  

[7] 

In Ran (???wanorde???, ???rel???, ???oorlog???), Akira Kurosawa???s meesterwerk onder meesterwerken, zien we aan het einde van de film de figuur van een lijkbleke, blinde jongeman naar de rand van een verdedigingswal wankelen. Het kasteel is een ru??ne, net als enkele andere kastelen in de buurt ??? allemaal de schuld van Hidetora, de oude krijgsheer, die het domein van de clan over zijn drie zonen verdeelde, in de na??eve veronderstelling dat de nazaten uit zijn dictatoriale bewind hadden geleerd om samen te werken. 

            De blinde jongeman, Tsurumaru (???de perfectie van de kraanvogel???), is de vlees geworden onschuld, het slachtoffer van grenzeloze machtslust ??? het was Hidetora die hem de ogen had laten uitsteken.

Tsurumaru riskeert in de diepte te vallen, in de afgrond, naar een stenen bed voor de ultieme slaap. We veronderstellen dat hij er, ondanks zijn blindheid, zelf van op de hoogte is: een kleine stap in de verkeerde richting kan fataal zijn. De rolschildering die hij van zijn (inmiddels vermoorde) zus kreeg, met een beeld van Amida, de boeddha van het oneindige licht, glipte een ogenblik geleden uit zijn handen. Ongetwijfeld hoorde Tsurumaru hoe het voorwerp naar beneden kletterde.

            Zou het wel een stap in de verkeerde richting zijn?

  

[8]

De perfectie van de kraanvogel was een figuur die bleef opduiken, als Yoroboshi bijvoorbeeld (???de zwakke boeddhistische priester???; soms vertaald als ???de strompelende priester??? of ???de bedelende monnik???), vooral zoals hij werd geportretteerd door Kanzan Shimomura op een beroemd kamerscherm uit 1915, met bladgoud op de achtergrond en een nog niet helemaal opengebloeide kersenboom op de voorgrond.

De lijkbleke, blinde jongeman die er tussen enkele kale takken verscheen, leek als twee druppels water op het personage in Ran. Ik vermoed dat het geen toeval is: een visueel model waarvan Kurosawa gretig en bewust gebruik had gemaakt.

            De verwijzing naar Yoroboshi sloeg de nagel op de kop. Yoroboshi (het onderwerp van Shimomura???s kamerscherm) was het klassieke no-spel, geschreven in het begin van de vijftiende eeuw door Motomasa, de zoon van Zeami, de grote acteur en schrijver. Laat me even een fragment citeren (uit Zeami, Performance Notes, door mij niet erg letterlijk in het Nederlands vertaald):

???mijn gezichtsvermogen zo door tranen vertroebeld

Dat ik uiteindelijk werkelijk blind geworden ben

En levend tussen schimmen moet dwalen

  

[9]

Volgens de handleiding van Zeami is het een voorbeeld van Aishyou, een van de go-on (???vijf geluiden???, vijf zangstijlen), met name ???de zangstijl van de grote zielsangst, een gemoedstoestand die tranen van agitatie oproept, vooral ook in respons op tekenen van tederheid of genegenheid???.

(Zeami, die zijn zoon overleefde, voegde later nog enkele verzen toe aan Yoroboshi: opzichtige boeddhistische propaganda zonder argumentatie.)

            Maar de vraag die ik me bij Yoroboshi stel, bij Tsurumaru, gaat voorbij de agitatie, naar Rangyoku, wat volgens Zeami de opperste zangstijl is, ???die men pas bereikt nadat men alle performance-aspecten helemaal onder de knie heeft, wanneer men erboven kan rijzen en het positieve met het negatieve kan mengen in ????n geluid om een stem te scheppen die hetzelfde is, maar een beetje anders: ik vraag me af of dit zich niet laat vergelijken met wat men onder de po??ziestijlen herkent als de sterke vorm, die een demon bestrijdt en temt???.

Als ik Zeami goed begrijp, gaat het dus om een vertrouwd in de oren klinkende, maar toch unieke stem die alle stemmen integreert en de waanzin bedwingt: zo???n stem zou ik wel lusten.

  

[10]

Mijn favoriete voorbeeld van Rangyoku is een fragment van een verloren gegaan no-spel, geschreven door Kiami (een van de voornaamste voorgangers van Zeami). Het was het geluid van Yoroboshi in de stilte na Ran.

Ik citeer een fragment van het fragment, opnieuw in eigen vertaling (let vooral op het bezwerende effect met de onverwachte verdubbeling na een reeks versregels zonder herhaling: plots hetzelfde, en daardoor klinkt het een beetje anders):

Zeg mij toch, wat zou de reden zijn

Waarom wij sinds eeuwen uit een ver verleden

Gedoemd zijn te dwalen op de Vijf Wegen en Zes Paden?

Voortgesleept door zinloos kleven

Zonder geheugen voor de diepe leegte van alles

Drijven we op en neer in de zee van leven en dood

Hoe lang horen wij dit vol te houden?

Deze gemoedstoestand diep in de nacht

Gevangen in ons huis van begoochelingen

Strepen wolk nodigen ons uit naar een ontwaken

Strepen wolk nodigen ons uit naar een ontwaken

  

[11]

In februari begon het razend schrijven zijn tol te eisen. Op negen februari noteerde ik ???a sense of exhaustion, energy depletion, exacerbated by a cold???, maar ik kon niet opgeven. Op eenentwintig februari kreeg ik ???a severe headache to again know: this makes life miserable ??? if it is the only prospect: you would want to step out??? (ik overwoog om iets over euthanasie bij kinderen te schrijven, de baanbrekende Belgische wetgeving).

Twee dagen later vernam ik dat Leo Vroman was gestorven. De melancholie zwol verder aan, op een hemelsblauwe dag, met de pruimelaren in volle bloei.

Systeem! Lijf dat op niets gelijkt,

aard van ons hier en nu,

ik voel mij diep door U bereikt

en als daardoor mijn tijd verstrijkt

ben ik nog meer van U.

Op dertien maart had ik een rusteloze nacht, met weer scherpe pijn achter mijn rechteroog, de linkerbovenhoek van mijn rechteroog, waaruit druppels water (ik noemde ze geen tranen) gewoon neervielen. Ze vielen ook uit mijn rechterneusvleugel. Mijn linkeroog en ???neusvleugel bleven droog. Soms golfde de pijn, of straalde de pijn uit, naar mijn kaakbeen, tot in mijn tanden. Ik zat in het donker in de woonkamer, een deken rond mijn schouders, en genoot van de trage gewenning. Ik merkte steeds meer lichtjes op, tot de hele duisternis opvallend rijk aan fotonen bleek.

???Could be many things and can???t tell without proper tests,??? noteerde ik. Verder op de bladzijde schakel ik over op Nederlands, ???Stel ??? aapje kan??? zou ik dat willen???? Ik denk dat ik bedoelde: ???Stel dat een aapje kan opgeofferd worden om mijn pijn te verlichten, zou ik dat willen???? Verderop noteer ik ???Snij maar wat weg,??? dan een pijltje, ???vanzelf ??? het liefst???, en nog een pijltje, ???maar een ander nee hoor als het te erg is, & blijft,??? nogmaals een pijltje ???liever bye bye???. Ik weet wel zeker dat ik aapjes meerekende onder ???een ander???.

Liever zelfmoord dan een aapje opofferen. Bij mijn nuchter verstand lijkt dat een redelijk radicale stelling. Maar toen ik die hoofdpijn moest doorstaan, schreef ik die woorden, zonder aarzelen, bloedernstig.

Later die ochtend consulteerde ik dokter Hamada (die ooit ook een jaar aan de National Institutes of Health had gewerkt, met ratten in het labo van Louis Sokoloff). Hij vroeg me of het zo???n pijn deed dat ik mijn oog zou willen uitrukken, en deed het even voor, een mooi staaltje pantomime.

Ja, dacht ik, die weet exact hoe ik mij voel!

???Dat is clusterhoofdpijn,??? concludeerde hij, en mompelde erbij dat het niet valt te genezen. Ik moest toegeven dat de pijn inderdaad een bepaald ritme vertoonde. Het begon telkens ???s morgensvroeg rond een uur of vier, alsof er een interne wekker afliep. En ook had ik mijn gewoonte moeten afleren om een middagdutje te doen op zaterdag en zondag. Sinds februari leidde dat gegarandeerd tot een aanval.

???Of anders is het gewoon sinusitis.???

Vier dagen later deed zich de volgende episode voor, opnieuw om vier uur ???s morgens. Weer dacht ik aan mijn moeder, schreef ik (al had ik haar nergens eerder vermeld in mijn notitieboek van rond die tijd). Ik dacht aan de vierentwintig pijnstillers die ze had geslikt. Ik stelde me voor dat de pillen niet hielpen, en dat ze maar een uitweg zocht voor de ondraaglijke pijn, ???but why did you not mention the headaches???? ??? een bijzondere verschrijving, met die tweede persoon enkelvoud. Sprak ik in gedachten rechtstreeks met mijn moeder? Of tegen mezelf, tegen mijn geest (of spook), in een of andere aangename postumiteit, alsof ??k zelfmoord had gepleegd? 

 

[12]

Op eenentwintig maart liep ik te dwalen in Tokyo Bay Area, op het kunstmatige land, ingepalmd op de zee ??? ik had twee uur te vullen, tussen het verlaten van De route van de zon (mijn hotel) en het aankomen in Het gebouw van de toekomst (het museum ???voor recente ontwikkelingen in de wetenschap en technologie???). Het symposium zou gaan over communicatie tussen heterogene systemen: hersenen en robotten, hersenen en andere hersenen, of zelfs hersendelen en andere hersendelen binnen dezelfde schedel.

Het was opnieuw een hemelsblauwe dag. Zonde om binnen te zitten.

Een nieuwe lente, een nieuw geluid?

Mijn hoofdpijn kwam terug. Ik nam maar weer een Loxoprofen, zestig milligram.

Een lezer schrijft over een schrijver dat hij ???vaak uitkomt, in zijn zoeken naar zin, bij het onverklaarde toeval??? ??? alsof er behalve het onverklaarde toeval ook een verklaarbaar soort toeval zou bestaan. Alsof ruis in sommige gevallen vertaald zou kunnen worden.

            Wij houden het liever een beetje eenvoudiger. Toeval laat zich niet verklaren. Toeval is toeval, altijd onverklaard.

            Bedoelde die lezer dat de schrijver faalde?

            De lezer: iemand die voor een krant in Los Angeles schrijft.

            Over: de dichter van Naar de natuur.

            (Matsuo Basho?) (Jan Hanlo?)

            (W. G. Sebald!)

            Het feit dat de schrijver faalt in iets waarin hij per definitie niet kan slagen, wordt vervolgens ???het geheim van zijn perfect gevoel voor timing??? genoemd. (Een wonderlijke mislukking!) Uitkomen bij het toeval, gaat de redenering, zal altijd een kwestie zijn van helemaal opgaan in het ogenblik, een nietsontziende duik in de werkelijkheid zoals die van onze oude kikker in de traditionele vijver.

            Ondertussen geven we graag toe: die lezer mag gerust een goede lezer worden genoemd. Maar is ???toeval??? het juiste woord?

            De schrijver en de lezer vinden elkaar bij iets dat onverklaard blijft. Geslaagde communicatie tussen heterogene systemen. Maar is dat ???toeval????

            Iets wordt geselecteerd. Een structuur dient zich aan, als beeld, als iets dat voortaan de mogelijkheid van een terugkeer biedt, een herinnering, de herkenning van een patroon. Het is geen toeval meer, maar een signaal uit de ruis.

            Blijven we stilstaan bij het ogenblik? Dan krijgt het betekenis.

            We horen de plons weerklinken. De resonerende geluidsgolven breiden zich uit, synchroon met de rimpels in het water.

 

[13]

We blijven hangen, als een vinylplaat, bij het geheimzinnige. We vinden het steeds geheimzinniger. Het beeld ??? open en bloot, een naakt gegeven ??? ontsnapt aan verklaring terwijl het wint aan betekenis.

            Helder als glas, zinnig als het geheime.

            We begrijpen, zonder het te kunnen verklaren, dat het belangrijk is.

            Er zit zin in, juist door het feit dat het een geheim is. Het geheime is een noodzakelijke voorwaarde voor het zinnige. Meteen worden we gewaarschuwd: lossen we het geheim op, dan gaat de zin verloren. Het vereist een zekere afstand, de nodige eerbied.

            ???Wanneer is het tijd om te stoppen met verklaren????

            Niet stoppen, maar anders, via verschillende wegen, van analyse naar synthese, van dissectie naar integratie.

            ???Wanneer????

            Ik dronk mijn Honolulu Coffee, gloeiend heet, in een plastic beker met op het logo het gezicht van een dun meisje in profiel. Haar oor bleef verborgen onder een grote rode bloem die mij bekend voorkwam, maar ik was de naam vergeten.

            Mijn hoofdpijn verdween. Hielp de cafe??ne?

            ???Ik noem je: Haruki,??? sprak ik in gedachten, tegen de bloem of tegen de golven die het deed resoneren in mijn hersenen.

            De bloem gaf geen kik.

            Haruki heette voortaan ???Lentegeest??? of ???Lentewezen??? (met een ander ideogram voor ki ??? niet ???boom??? of ???hout??? zoals in de voornaam van de schrijver Murakami).