Op deze pagina's is het archief van DW B terug te vinden. Voor de actuele website ga naar: http://www.dwb.be

Het gedicht dat niet af kon. Over Phantasus van Arno Holz

Verschenen in: Finissages
Auteur: Gijsbert Pols



Het moet gezegd: van maat houden had de Duitse dichter Arno Holz (1863-1929) geen kaas gegeten. In 1891 publiceert Holz, nog geen dertig jaar oud, een boekje waarin hij terugkijkt op zijn literaire carri??re. Hij neemt afstand van de lijvige dichtbundel Buch der Zeit (1886), maar presenteert de teksten die hij een paar jaar later met bentgenoot Johannes Schlaf geschreven heeft als d?? doorbraak van de literaire vernieuwing in zowel het proza als het drama ??? niet alleen in de Duitse literatuur, maar in de literatuur tout court. Die vernieuwing meent hij te hebben kunnen bewerkstelligen omdat hij de wetmatigheid heeft gevonden die aan literatuur ten grondslag ligt ??? aan alle literatuur ooit geschreven, wel te verstaan. Het boekje, dat in hoofdzaak een collage van eerder gepubliceerde teksten en autobiografische wetenswaardigheden is, krijgt dan ook de titel Die Kunst. Ihr Wesen Und Ihre Gesetze mee.

Als een zekere Karl Erdmann een paar maanden na de publicatie van dit werk er een behoorlijk welwillende recensie aan wijdt ??? hij is duidelijk vertederd door Holz??? mateloze pretentie ??? van welgeteld twee krantenkolommen, reageert Holz met een brochure van bijna honderd pagina???s. Een paar jaar later publiceert hij het werk Revolution der Lyrik, waarin hij ongegeneerd uitlegt dat hij nu ook in po??zie een vernieuwing bewerkstelligd heeft die alle tot dan toe geschreven gedichten tot museumstukken reduceert. Met Schlaf heeft hij dan al knallende ruzie, omdat die het gewaagd had te stellen toch ook wel een aandeel in het baanbrekende werk te hebben gehad.

Wie had gehoopt dat Holz met het klimmen der jaren iets van relativeringvermogen ontwikkelt, komt bedrogen uit. Het wordt alleen maar erger. Wat moet de arme Herwarth Walden gedacht hebben, toen hij in november 1917, midden in de Eerste Wereldoorlog, een ziedende brief krijgt waarin Holz hem van geschiedvervalsing beschuldigt? Walden had het namelijk gewaagd om in een redactionele inleiding van het tijdschrift Sturm August Stramm als de grote po??zievernieuwer naar voren te schuiven, terwijl hij vierenhalf jaar eerder in eenzelfde inleiding die eretitel toch echt Holz had toebedacht. Dat Holz??? monomanie met de jaren alleen maar toenam, mag ook uit de omvang van zijn latere werk blijken. De toneelstukken Sonnenfinsternis (1908) en Ignorabimus (1913) nemen in het op A4-formaat uitgedrukte verzamelde werk respectievelijk tweehonderd en vierhonderd bladzijdes in. Een ??? eenmalig gebleven ??? opvoering van dit laatste stuk duurde een goede zeventien uur. 


Het vervolg van deze tekst lees je in de papieren versie van DW B 2015 1.