Het is vreemd om in de verleden tijd over een sociale beweging te schrijven, terwijl de door haar aangekaarte thematiek nog steeds het dagelijkse nieuws bepaalt.
        Grofweg een jaar geleden begonnen de protesten. Vier jaar zijn er voorbij sinds het begin van de financi??le crisis. Sindsdien is er niets wezenlijks veranderd. De financi??le industrie is niet gereguleerd. De corruptiepraktijken van de ratingbureaus, de hypotheekverschaffers, de investeringsbanken en de handelaren op de complexe obligatiemarkten werden (goeddeels) niet bestraft. De concentratie van financieel kapitaal in banken met het predicaat too big to fail is alleen verder toegenomen. En de crisis duurt onverminderd voort, nu de schuldenlast verplaatst is van de boekhoudingen van banken naar die van nationale overheden, die op hun beurt de schulden weer afwentelen op de bevolking. Doorheen dit hele proces bleef de machtspositie van de financi??le sector onaangetast. Die dirigeert via de onrust op de kapitaalmarkten het fiscale beleid van overheden zoals nooit tevoren.

I Een kapotte batterij

De mol van Marx
Gezien deze context is het te vroeg om Occupy naar de vuilnisbelt van de geschiedenis te verwijzen. Een andere metafoor is op zijn plaats. In De Achttiende Brumaire van Louis Bonaparte (1852) schrijft Karl Marx over de revolutie als een mol die onopgemerkt ondergronds zijn tunnels graaft, om op de ge??igende momenten weer boven te komen: ???Wij herkennen onze oude vriend, onze oude mol, die zo goed ondergronds weet te werken, om plots te verschijnen.??? Los van het vaststaande historische patroon dat Marx met zijn aloude vriend de mol associeerde, kan Occupy op vergelijkbare wijze worden begrepen: als een georganiseerde onvrede die zich overwegend ondergronds bevindt, om bij tijd en wijle de kop op te steken.
        Zo verschenen recent de Occupy-activisten uit New York en omstreken weer op de schermen van de mainstreammedia. De hulpvoorziening in de nasleep van de orkaan Sandy is op vele plekken op autonome wijze door de netwerken van de Occupy-beweging georganiseerd. Verder zijn de Spaanse Indignados ??? een van de voorlopers van de Occupy-beweging ??? nog steeds actief en breidt hun werkterrein zich zelfs uit. Vrij recent werd een algemene staking uitgeroepen door een samenwerkingsverband van Spaanse, Italiaanse en Griekse vakbonden. Miljoenen gingen de straat op. 

        Duidelijk is dat Occupy als specifieke protestvorm, gekenmerkt door de bezetting van pleinen en door de openbare vergaderingen, aan haar einde is gekomen. Het is de vraag wat ervoor in de plaats gaat komen, of anders gezegd: wanneer de mol weer aan het oppervlak verschijnt. Sociale bewegingen zijn wat dat betreft te vergelijken met de financi??le crisis: het zijn dermate vertakte en gelaagde structuren, dat het moeilijk is te bepalen waar de ene beweging begint en de andere eindigt. 

        Wat mijn eigen politieke parcours betreft is het niet veel anders. Op twintigjarige leeftijd reisde ik af naar Praag, om met tienduizenden demonstranten een topoverleg van het IMF plat te leggen. Destijds zagen wij dat instituut, samen met de Wereldbank en de WTO, als een autoritaire macht die derdewereldlanden een neoliberale agenda oplegde, een destructieve mix van deregulering, liberalisering en privatisering. Mijn studententijd ging op aan het uitwerken van deze kritiek, waarmee ik naar hartenlust mijn professoren bestookte. (???Dat is ook een perspectief???, was altijd het depolitiserende antwoord.)

        Het ligt in de lijn der verwachting dat je op latere leeftijd het politieke engagement de rug toekeert als een hopeloos geval van jeugdige onbezonnenheid. Dat is althans de cynische erfenis van de babyboomgeneratie, terug te lezen in typerende boeken met weemoedige titels als Alles Moest Anders. Een dergelijke bekering is uitgebleven in mijn geval. Sterker nog, de huidige financi??le crisis is eerder een trieste bevestiging van het toenmalige gelijk, een vreemde herhaling van waar we destijds tegen te hoop liepen. Al gaat het nu om de eigen samenleving die onder het mes is komen te liggen, in plaats van een verafgelegen derdewereldland.

Het vervolg van dit artikel lees je in DW B 2013 1 De lente.